Εκπαιδευτικοί και αξιολόγηση

Του Κώστα Καραγιάννη 

Ένας καλός φίλος και συνάδελφος μου υπενθύμισε πως σήμερα, Παρασκευή το βράδυ, στην αίθουσα της Εληάς, στη Βέροια, θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση για την πολυσυζητημένη αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Θεώρησα χρήσιμο να βάλω σε σειρά τις σκέψεις μου περί του εν λόγω θέματος και την πείρα πολλών ετών στον εκπαιδευτικό χώρο. Ιδού το αποτέλεσμα.

 Στη συνέντευξη – ο Θεός δηλαδή να την κάνει συνέντευξη- που δίνονταν πριν μερικά χρόνια, προ κρίσης, στα Υπηρεσιακά Συμβούλια – κι αυτά κομμένα και ραμμένα στα μέτρα της δικομματικής συναλλαγής - η επωδός ήταν, για όσους δεν ανήκαν στο δικομματικό μπλοκ , προκειμένου η απάντηση να χρησιμοποιηθεί ως άλλοθι στη σχετική αφαίρεση μορίων: Συμφωνείς με την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ή όχι; Απάντηση αρνητική και βαθμολογία κατά το δοκούν.

Προσωπικά απάντησα αυθόρμητα, με ερώτηση επίσης. Νομίζετε εσείς πως στη χώρα μας είμαστε έτοιμοι να αξιολογήσουμε τους εκπαιδευτικούς με κάποια στοιχειώδη αντικειμενικότητα; Ποιος θα είναι ο χαρακτήρας και ο σκοπός της εν λόγω αξιολόγησης; Οι ερωτήσεις παραμένουν επίκαιρες και σήμερα που το θέμα επανέρχεται.

Για την ιστορία και κυρίως, ως στοιχείο και αυτό, για το πως φτάσαμε νομοτελειακά σχεδόν στην κατάσταση που βρισκόμαστε σήμερα ως χώρα και ως κοινωνία, να αναφέρω –και ας μην θεωρηθεί πλεονασμός- πως ευνοήθηκαν σκανδαλωδώς οι άνθρωποι οι φίλα προσκείμενοι στο σύστημα εξουσίας της εποχής. Μπορούμε να φανταστούμε τι θα ήταν, αν είχε επιχειρηθεί, κάτι παρόμοιο για τους εκπαιδευτικούς! Αυτή ήταν η αξιολόγηση του δικομματισμού παντού και μαζί με το νομοθετικό πλαίσιο και τον τρόπο διακυβέρνησης οδήγησαν σε ένα κράτος με κακή έως ανεκτή, στην καλύτερη περίπτωση, ποιότητα υπηρεσιών, με την ανεκτή και τις εξαιρέσεις να οφείλονται αποκλειστικά στις πρωτοβουλίες, στο φιλότιμο και τον πατριωτισμό των υπαλλήλων.

Τώρα, με αυτά που προωθούνται και εξελίσσονται περί την αξιολόγηση στα σχολεία, προβλέπεται να συμβούν πολύ χειρότερα. Όσο για το ΠΔ όπου «φιλοτεχνούνται» κατηγορίες, κριτήρια και υπό-κριτήρια που προορίζονται να αποτελέσουν το επίσημο εργαλείο της διαδικασίας αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, « αυτό το εργαλείο είναι προϊόν μιας εξόφθαλμης άγνοιας ή καταστρατήγησης στοιχειωδών μεθοδολογικών απαιτήσεων, που διέπουν υποχρεωτικά κάθε εγχείρημα κατασκευής – διατύπωσης ενός παρόμοιου συστήματος κατηγοριών, γιατί, με άλλα λόγια, είναι ακατάλληλο για το σκοπό που φτιάχτηκε.» αναφέρει σε άρθρο του γνωστός καθηγητής.

Υπάρχουν και δείγματα γραφής. Οι εναπομείναντες οπαδοί του δικομματικού τόξου επιμένουν μέχρι τελικής πτώσεως. Επιμένουν για να αποπροσανατολίσουν τους εκπαιδευτικούς τις αποδοχές των οποίων έχουν κατακρεουργήσει, να δημιουργήσουν μια ψευδή αίσθηση αξιοκρατίας και βελτίωσης των κρατικών υπηρεσιών τη στιγμή που τις αποψιλώνουν και τις απαξιώνουν. Είναι το ψευδοαντίδοτο στη γενικευμένη επίθεση που δέχεται η δημόσια εκπαίδευση και γενικότερα ο δημόσιος τομέας. Είναι φανερό όμως ότι προσπαθούν αφενός να υποτάξουν τους εκπαιδευτικούς, να τους γεμίσουν με ενοχές και αμφιβολίες και να χρησιμοποιήσουν την αξιολόγηση ως όργανο τιμωρίας, αφετέρου να εξαπατήσουν, για μια ακόμα φορά, το λαό παριστάνοντας τους μεταρρυθμιστές. Δεν διστάζουν: Να οδηγήσουν σε ανταγωνιστικές σχέσεις τα μέλη του συλλόγου διδασκόντων σε κάθε σχολείο. Να υπονομεύσουν την αναγκαία συλλογικότητα και τους πρωταρχικούς όρους διαμόρφωσης ενός καλού σχολικού κλίματος. Να δυναμιτίσουν τελικά τις ανθρώπινες σχέσεις μέσα στο σχολείο. Στηρίζονται σε αίολες θεωρίες που δέχονται ότι οι εργαζόμενοι είναι τεμπέληδες, ότι δυσανασχετούν με τις εργασίες και τις ευθύνες και που για να αποδώσουν απαιτείται εξαναγκασμός. Θεωρίες που ταιριάζουν σε διοικήσεις αυταρχικές και σε καταστάσεις με έντονες ταξικές διαφορές, που ταυτίζονται με πεποιθήσεις ανθρώπων που διακατέχονται από ιδεοληψίες κοινωνικού αυτοματισμού και από ένα κοινό και χυδαίο εμπειρισμό.

Από πού λοιπόν μπορεί να ξεκινάει μια προοδευτική πολιτική που θα λειτουργεί σε όφελος των δυνάμεων της εργασίας;

Από το γεγονός πως ο πολίτης θα αισθάνεται ότι ο ίδιος συμμετέχει στο κοινωνικό γίγνεσθαι, ότι συμμετέχει στη λήψη των αποφάσεων και ότι σε κάθε περίπτωση διαβουλεύεται, προτείνει, συναποφασίζει και υλοποιεί. Από το ότι δεν θα αισθάνεται αποξενωμένος από τα υποκείμενα και το αντικείμενο της προσφερόμενης υπηρεσίας του ή το προϊόν της εργασίας του. Ιδιαίτερα για τον εκπαιδευτικό, από το γεγονός ότι θα λειτουργεί μέσα σε κλίμα παιδαγωγικής ελευθερίας, πρωτοβουλιών, προσφοράς, δημιουργίας και καινοτομίας.

Σε μια τέτοια περίπτωση ο απολογισμός και η αποτίμηση της δουλειάς του εκπαιδευτικού, αλλά και του καθενός, με βάση τους στόχους που τίθενται, αποτελεί αυτονόητη πράξη, που μπαίνει στην υπηρεσία της βελτίωσης των αποτελεσμάτων της αλλά και της θεωρητικής εξέλιξης του δασκάλου.

Η βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης και της ποιότητας εν γένει των υπηρεσιών, αποτελεί όχι μόνον στόχο αλλά και αίτημα διεκδίκησης για τους εργαζόμενους. Όλα αυτά μπορούν να στηριχτούν στις απόψεις που δέχονται ότι οι εργαζόμενοι αγαπούν την εργασία τους, είναι δημιουργικοί, θέλουν να έχουν την ευθύνη και μπορούν να κατευθυνθούν μόνοι τους και αυτό που μένει είναι να έχουν τις κατάλληλες συνθήκες.

Τι πρέπει να γίνει άραγε για να μην πέσει ο εκπαιδευτικός στην αδράνεια, να μην γίνει ένας κοινός γραφειοκράτης (κυρίως «γραφειοκράτης του νου»); Να μην συμβεί αυτό που υπονοούσε το σχετικό ανέκδοτο για τις χώρες του υπαρκτού στην περίοδο της παρακμής και της κατάρρευσής τους; Ότι δηλαδή, εμείς κάνουμε πως δουλεύουμε και οι προϊστάμενοι κάνουν πως μας ελέγχουν. Ή το να αποφύγουμε ο εκπαιδευτικός να λειτουργεί ως ένας στυγνός επαγγελματίας σαν να βρίσκεται μπροστά σε μία μηχανή;

Να εκπαιδεύουμε σωστά τους εκπαιδευτικούς ώστε να είναι συγκροτημένοι και γύρω από το αντικείμενο της ειδικότητάς τους αλλά και γύρω από τη διδασκαλία που απαιτεί ένα συνδυασμό επιστήμης, τέχνης και τεχνικής. Να τους εξοπλίσουμε ώστε να γίνουν κριτικοί, τολμηροί, δημιουργικοί και να αντιμετωπίζουν με επάρκεια τις αντιξοότητες της δουλειάς τους, «τη διδασκαλία που είναι από τη φύση της ένα στρεσογόνο επάγγελμα». Να αντιμετωπίσουν το πολυπαραμετρικό και πολυμεταβλητό διδασκαλικό περιβάλλον. Να τους εξασφαλίσουμε καλύτερες συνθήκες στην άσκηση του παιδαγωγικού τους έργου. Να τους βοηθάμε για να βοηθάνε τα παιδιά. Να τα βοηθάνε πέραν των άλλων στην εκ νέου ανάγνωση του κόσμου, στην κριτική ανάγνωσή του, στο να αποχτήσουν συνολική άποψη γι αυτόν και να προσεγγίσουν πρακτικές που θα έχουν στόχο την αλλαγή του. Να τα βοηθάνε με ερωτήσεις που θα τους παροτρύνουν να εστιάζουν στην ουσία των πραγμάτων και που θα ενισχύουν την «αγία περιέργεια» τους.

Στο σημερινό περιβάλλον της κρίσης και των μνημονίων μια προοδευτική ηγεσία δεν μπορεί παρά να ικανοποιεί με τις παρεμβάσεις της την αίσθηση δικαίου και να δίνει πρώτη το παράδειγμα. Να καθιστά τους εκπαιδευτικούς μετόχους σε μια πορεία ανασυγκρότησης της χώρας στην οποία η εκπαίδευση θα παίζει πρωταρχικό ρόλο. Να εμπιστεύεται τους ανθρώπους, να τους εμψυχώνει και να εμψυχώνεται από αυτούς, να τους ενισχύει με ουσιαστικές επιμορφώσεις που θα έχουν συνέπεια και συνέχεια. Να φροντίζει για την επαγγελματική τους ανάπτυξη. Τότε θα περισσεύει η υπευθυνότητα, η προσφορά, η έμπνευση, η αποτελεσματικότητα...