Όταν η Βιργινία συνάντησε την Άννα

Γράφει ο Τάσος Βασιάδης

Η προσπάθεια μετάφρασης, λογοτεχνικών έργων που γράφηκαν σε κάποια άλλη γλώσσα, αποτελεί εξ ορισμού ένα εξαιρετικά δυσχερές έργο, για την επιτέλεση του οποίου απαιτείται συνδυασμός προϋποθέσεων, όπως η επαρκής γνώση και χρήση και των δύο γλωσσών, η δεξιοτεχνία του μεταφραστή που πρέπει εκτός από την τυπική μετατροπή των φράσεων να αποδώσει και το πνεύμα του συγγραφέα, η ύπαρξη λογοτεχνικού υποβάθρου και ο μακρύς χρόνος που πρέπει να διατεθεί.

Η μεταφραστική διαδικασία που δεν ταυτίζεται με την μεταγλώττιση, είναι μια υψηλού επιπέδου τέχνη, η οποία αναδεικνύει την αξία του ξενόγλωσσου συγγραφέα και καταξιώνει τον ίδιο τον μεταφραστή, κατοχυρώνοντας την λογοτεχνική αυτονομία της μετάφρασης, η οποία αξίζει όσο και η πρωτογενής λογοτεχνική δημιουργία.

Το έργο της μετάφρασης είναι ιδιαίτερα επίπονο, καθώς ο μεταφραστής καλείται να αποσυναρμολογήσει το αρχικό κείμενο για να κατανοήσει τα μυστικά του και να το ανασυνθέσει στη γλώσσα του, με την επιφύλαξη ότι το έργο του δεν μπορεί να υπερισχύσει του πρωτότυπου, του οποίου η πνευματική ουσία εξαρτάται κατά κανόνα από τη γλώσσα που γράφτηκε.

Όταν για την επιτυχία του έργου της μετάφρασης απαιτούνται όλες αυτές οι προϋποθέσεις εις ότι αφορά τον πεζό λόγο, είναι κατανοητό το πόσο δυσχερέστερη είναι η απόδοση του ποιητικού λόγου σε μια άλλη γλώσσα από εκείνη που αρχικά γράφηκε, καθώς η ποίηση δεν μεταφράζεται όπως ένα πεζό κείμενο.

Η επακριβής μεταφορά του ποιήματος από την γλώσσα που γράφηκε αρχικά, της οποίας ούτως η άλλως απαιτείται άριστη γνώση από τον μεταφραστή, δεν επιτελείται επαρκώς αν δεν μεταφέρονται ταυτόχρονα το νόημα και τα μηνύματα του.

Και αυτό διότι η ποίηση δεν απευθύνεται στη λογική προσέγγιση του αναγνώστη αλλά στον συναισθηματισμό του, ενεργοποιώντας την συγκινησιακή του φόρτιση, τους συνειρμούς, την αμφισήμανση και την ταύτιση με το πνεύμα του ποιητή.

Μια ποιητική δημιουργία όταν αποδίδεται σε άλλη γλώσσα από εκείνη που γράφηκε αρχικά, επιδέχεται διάφορες αποκλίσεις, καθώς ο κάθε μεταφραστής το αναπαράγει με κριτήριο την προσωπική του ανάγνωση και προσέγγιση.

Απόλυτη μετάφραση του ποιητικού λόγου επομένως, δεν μπορεί να υπάρξει.

Ο μεταφραστής της ποίησης για να μεταφέρει με την μεγαλύτερη δυνατή προσέγγιση το πνεύμα του δημιουργού, πρέπει να έχει και ο ίδιος το ποιητικό χάρισμα.

Και αυτό συμβαίνει με το ποιητικό έργο της Virginia Woolf «ΤΑ ΚΥΜΑΤΑ» που κυκλοφόρησε σε μετάφραση της Άννας Βασιάδη από τις Εκδόσεις ΣΥΡΤΑΡΙ.
Η Virginia Woolf ήταν μία από τις μεγαλύτερες λογοτεχνικές προσωπικότητες του 19ου αιώνα, πρωτοπόρος με καινοτόμες αφηγηματικές τεχνικές.

Εμβληματική εκπρόσωπος του μοντερνισμού, υπήρξε μυθιστοριογράφος, κριτικός και δοκιμιογράφος.

Τα έργα της υπήρξαν εξαιρετικά σπουδαία και διαμόρφωσαν την γενικότερη λογοτεχνική συνείδηση.

Το έργο της με τίτλο «Τα Κύματα» που αποτελεί ποιητικό μυθιστόρημα, δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1931 και από πολλούς κριτικούς θεωρείται ως το αριστούργημά της.

Ως ποιητική δημιουργία «Τα Κύματα» της Virginia Woolf είναι ένας ύμνος στη φιλία και στην ίδια τη ζωή.

Η πένα της μέσα από την ποιητική σύνθεση γεννά έξι διαφορετικούς ανθρώπους που συνοδοιπορούν από την παιδική τους ηλικία έως τη δύση της ζωής τους και παραμένουν στενοί φίλοι, παρά τις διαφορές τους.

Το ποιητικό μυθιστόρημα της Virginia Woolf, με έκδηλη την αίσθηση της τρυφερότητας, αναφέρεται στη μαγεία της ζωής και τη διαρκή κίνηση της, η οποία μοιάζει με την κίνηση των κυμάτων που αποτραβιούνται για να απλωθούν και πάλι στην ακτή.

«Τα Κύματα» αποτελούν μια διαχρονική μεταφραστική πρόκληση που απευθύνεται στο συναίσθημα, την γλωσσομάθεια και το ποιητικό υπόβαθρο του μεταφραστή.

Και με αυτή την πρόκληση συντελέστηκε η συνάντηση της Virginia Woolf με την Άννα Βασιάδη.

Η συνάντηση αυτή είχε βέβαια καθαρά λογοτεχνικό χαρακτήρα καθώς η Βιργινία ξεκίνησε το ταξίδι της προς την αιωνιότητα το 1941 σε ηλικία 59 ετών με κάπως άδοξο αλλά ποιητικό τρόπο, ενώ η Άννα ήλθε στη ζωή δεκαετίες αργότερα.

Η Άννα Βασιάδη καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας και ποιήτρια η ίδια, παρουσίασε πρόσφατα την προσωπική ποιητική της συλλογή με τίτλο «ΤΡΙΑΝΤΑ ΤΡΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ», όπου στους στίχους ο αναγνώστης αναγνωρίζει την συναισθηματική επιρροή της Virginia Woolf.

Υπήρξε επομένως μια πρόκληση για την αγγλομαθή ποιήτρια Άννα Βασιάδη, η απόπειρα σύγχρονης απόδοσης του ποιητικού έργου της Virginia Woolf, παρά το γεγονός ότι για «Τα Κύματα» έχουν επιχειρηθεί και παλαιότερες μεταφραστικές προσπάθειες, αξιόλογες για την εποχή τους.

Η Άννα κατανόησε από την αρχή της μεταφραστικής της προσπάθειας, ότι έπρεπε να εκτιμήσει το πρωτότυπο ποιητικό κείμενο, στο οποίο θα προσέδιδε άμεσα κύρος και θα αναγνώριζε την ξεχωριστή διαπολιτισμική σημειολογία του

Η μεταφραστική προσέγγιση του ποιητικού έργου της Virginia Woolf από την Άννα Βασιάδη, ξεκίνησε με την κατανόηση των νοημάτων του πρωτότυπου κειμένου, μέσω της ανάγνωσης και της γνώσης του έργου.

Η απόδοση της μορφής του κειμένου, ο συνδυασμός των ποιητικών ήχων και η ατμοσφαιρική ανάδειξη της ποιητικής δημιουργίας, υπήρξαν τα βασικά ζητούμενα στα οποία ανταποκρίθηκε πλήρως η Άννα Βασιάδη, αποδίδοντας όχι απλώς την μεταφραστική απαίτηση, αλλά και την ευρύτερη ερμηνευτική διάσταση του έργου.

Με την επίπονη και χρονοβόρα εργασία που απαιτήθηκε, αποδείχθηκε ότι, ακόμα και όταν ο μεταφραστής γνωρίζει άριστα τη γλώσσα της πρωτότυπης δημιουργίας και τη μεταφέρει «κατά λέξη», η αξία της μετάφρασης βασίζεται κυρίως στην μεταφορά της αισθητικής μορφής και του νοήματος του.

Η μεγαλύτερη δυσκολία του μεταφραστή έγκειται στην αποκρυπτογράφηση των εσωτερικών δυναμικών που υποκρύπτει η ποιητική δημιουργία της Virginia Woolf, που όπως φαίνεται ξεπεράστηκε επαρκώς από την Άννα Βασιάδη.

Η ποιητική δημιουργία της Virginia Woolf όπως και κάθε ποιητή, παρουσιάζει διάφορες ερμηνευτικές αποκλίσεις, όταν αποδίδεται σε άλλη γλώσσα, αφού κάθε μεταφραστής τις αναπαράγει μέσα από την προσωπική του αίσθηση και ανάγνωση.

Η μεταφραστική επιτυχία της Άννας τεκμαίρεται από την διάσωση των περισσοτέρων από τα ποιητικά στοιχεία του πρωτότυπου κειμένου.

Η μεταφράστρια - ποιήτρια απευθυνόμενη στους αναγνώστες της, εκφράζει σκέψεις και συγκινήσεις, με σκοπό να επιδράσει συναισθηματικά πάνω τους και να τους κάνει κοινωνούς στις συγκινήσεις κάποιου ελκυστικού μεν αλλά σχετικά μακρινού πρωτοτύπου.

Ολοκληρώνοντας την μεταφραστική της προσπάθεια η Άννα Βασιάδη παραδίδει στους αναγνώστες ολοκληρωμένο το έργο της και τους καλεί σε ένα ονειρικό συναισθηματικό ταξίδι στο κόσμο της Virginia Woolf μαζί με
«Τα Κύματα», που ως μετάφραση προσεγγίζουν την αξία της πρωτογενούς λογοτεχνικής δημιουργίας.

Το βιβλίο «ΤΑ ΚΥΜΑΤΑ» της Virginia Woolf με εισαγωγή-μετάφραση της Άννας Βασιάδη, αποτελεί ακόμα ένα καλαίσθητο λογοτεχνικό πετράδι που κοσμεί το περιδέραιο των Εκδόσεων ΣΥΡΤΑΡΙ.

«Τα ΚΥΜΑΤΑ» συνιστώνται ανεπιφύλακτα σε όλους όσους επιθυμούν να βιώσουν μια πρωτόγνωρη συναισθηματική εμπειρία, συμμετέχοντας στην ποιητική συνάντηση της Βιργινίας με την Άννα.