4 Φεβρουαρίου Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου

Γράφει ο Κούκος Σωτήριος MD, FEBU Χειρουργός Ουρολόγος

Η Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Καρκίνου καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της Διεθνούς Ένωσης κατά του Καρκίνου (UICC), που εκπροσωπεί 280 οργανώσεις σε 90 χώρες του κόσμου. Η εκστρατεία ενημέρωσης κάθε χρόνο στις 4 Φεβρουαρίου δίνει έμφαση στην πρόληψη και στη διαπίστωση ότι το 43% των καρκίνων μπορούν να αποφευχθούν με τις εξής προϋποθέσεις:

Ο καρκίνος είναι η πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Κάθε χρόνο 7 εκατομμύρια άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους και 11 εκατομμύρια νοσούν, το 70% των οποίων σε χώρες μέσου και χαμηλού εισοδήματος.

Είναι στο χέρι μας να μειώσουμε τους πρόωρους θανάτους από καρκίνο, αν ευαισθητοποιήσουμε και κινητοποιήσουμε τους συνανθρώπους μας και οδηγήσουμε τους κυβερνώντες να ενεργοποιηθούν στον αντικαρκινικό αγώνα.

Είναι στο χέρι μας να επιλέξουμε υγιεινές πρακτικές ζωής, να αυξήσουμε τα προγράμματα έγκαιρης διάγνωσης, να εξασφαλίσουμε ποιοτική θεραπεία για όλους και να βελτιώσουμε τη ζωή όσων ασθενήσουν.

Στον άνδρα η πιο συχνή κακοήθεια και η δεύτερη κατά σειρά συχνότητας αιτία θανάτου από καρκίνο είναι ο Καρκίνος  του προστάτη.

Στην Ευρώπη οι θάνατοι από τον συγκεκριμένο καρκίνο αποτελούν το 9% όλων των θανάτων από καρκίνους. Το 12% των ανδρών ηλικίας άνω των 50 ετών θα διαγνωστούν με καρκίνο του προστάτη και το 3% από αυτούς θα πεθάνουν από την ίδια αιτία.

Φυσιολογικά στον προστάτη, όπως και στο υπόλοιπο σώμα, υπάρχει μία συνεχή ανανέωση των κυττάρων, όπου τα νέα κύτταρα αντικαθιστούν τα κύτταρα εκείνα που πεθαίνουν. Στον καρκίνο η ισορροπία μεταξύ των νέων και παλιών κυττάρων έχει χαθεί και πολλά νέα κύτταρα δημιουργούνται ενώ τα παλιά κύτταρα συνεχίζουν να ζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο καρκίνος του προστάτη μπορεί να ορισθεί σαν μία ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των προστατικών κυττάρων.

Ο καρκίνος είναι δηλαδή μια ομάδα από μη φυσιολογικά κύτταρα, τα οποία αναπτύσσονται πολύ πιο γρήγορα από τα φυσιολογικά κύτταρα και αρνούνται να πεθάνουν. Η διαφορά από την καλοήθη υπερπλασία είναι ότι τα καρκινικά κύτταρα μπορούν να εισβάλουν και να διηθούν παρακείμενους φυσιολογικούς ιστούς όπως το ορθό και την ουροδόχο κύστη, ή μπορεί να εξαπλωθούν μέσω των λεμφαγγείων ή αιματογενώς και να δώσουν μεταστάσεις σε απομακρυσμένα όργανα - όπως π.χ. στα οστά.

Αιτιολογία

Τα ακριβή αίτια που μεταλλάσουν τα φυσιολογικά κύτταρα του προστάτη σε καρκινικά δεν είναι απόλυτα διευκρινισμένα και κατανοητά. Φαίνετε ότι επιβαρυντικοί παράγοντες είναι:

• Οικογενειακό ιστορικό:  Άτομα που έχουν συγγενή α’ βαθμού (αδέρφια, πατέρα) με καρκίνο προστάτη έχουν 2-3 φορές μεγαλύτερες πιθανότητες, οι οποίες μάλιστα αυξάνονται περαιτέρω όταν περισσότερο από ένας συγγενής έχει αναπτύξει προστατικό καρκίνο.
• Ηλικία: η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου προστάτη αυξάνεται με την ηλικία. Η κλινικά ανιχνεύσιμη νόσος είναι σχετικά σπάνια σε άνδρες νεώτερους των 45 ετών
• Φυλή–περιβαλλοντικοί παράγοντες: Ο κίνδυνος για καρκίνος του προστάτη είναι μεγαλύτερος  στις ΗΠΑ και στις χώρες τις βόρειας Ευρώπης και χαμηλότερος στην Άπω Ανατολή.
• Δίαιτα–διατροφή: Φαίνεται ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ δίαιτας πλούσιας σε ζωικά λιπαρά, πρωτεΐνες, κρέας και επεξεργασμένους υδατάνθρακες και καρκίνου του προστάτη.

Συμπτώματα

Καθώς ο καρκίνος του προστάτη αναπτύσσεται συχνότερα στην εξωτερική ζώνη του αδένα (δηλαδή μακριά από την ουρήθρα), δεν προκαλεί συμπτώματα, εκτός βέβαια αν είναι σε προχωρημένα στάδια. Η παρουσία συμπτωμάτων από το ουροποιητικό, συνήθως οφείλεται σε συνυπάρχουσα υπερπλασία προστάτη (ΚΥΠ) και μπορεί να είναι:

• Δυσκολία – διστακτικότητα έναρξης της ούρησης
• Ελάττωση ακτίνας ούρων
• Διακεκομμένη ροή – στάγδην αποβολή ούρων
• Αίσθηση ατελούς κένωσης της κύστης
• Αίσθηση αδυναμίας συγκράτησης της ούρησης (επιτακτικότητα)
• Αιματουρία

Σε προχωρημένες περιπτώσεις που ο καρκίνος του προστάτη έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος, όπως τα οστά, μπορεί να προκαλέσει πόνο στις περιοχές αυτές ή και αυτόματα κατάγματα.

Διάγνωση

Δακτυλική εξέταση του προστάτη από το ορθό για την αξιολόγηση του όγκου, της μορφολογίας και της σύσταση του αδένα.

Το ειδικό προστατικό αντιγόνο (PSA) είναι μια πρωτεΐνη που εκκρίνεται στο σπέρμα και είναι υπεύθυνη για την ρευστοποίηση του σπερματικού υγρού. Παράγεται από τα κύτταρα του προστάτη και ανιχνεύεται στο αίμα με απλή εξέταση αίματος. Όταν τα προστατικά κύτταρα μεταλλαχθούν σε καρκινικά τότε παράγουν μεγαλύτερη ποσότητα PSA. Η μέτρηση του PSA συμβάλλει στην έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου του προστάτη και στην παρακολούθηση μετά την θεραπεία.

Το διορθικό υπερηχογράφημα (εκτέλεση υπερήχων δια του ορθού).

Η βιοψία δια βελόνης με καθοδήγηση από το διορθικό υπερηχογράφημα είναι η εξέταση που θα θέσει τη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη.

Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη εξαρτάται από το στάδιο της νόσου, δηλαδή από το εάν ο καρκίνος περιορίζεται μέσα στον προστάτη ή έχει ξεφύγει από αυτόν τοπικά ή πιο απομακρυσμένα.

1. Στον εντοπισμένο καρκίνο (όταν εντοπίζεται μέσα στον προστάτη) οι συνήθεις θεραπευτικές επιλογές είναι οι εξής:

• Ενεργός παρακολούθηση

Εφαρμόζεται σε ασθενείς που ο προστατικός καρκίνος διαγνώσθηκε σε πολύ πρώϊμα στάδια και είναι χαμηλής διαφοροποίησης (επιθετικότητας).

• Προσεκτική αναμονή

Διαφέρει από την ενεργό παρακολούθηση στο γεγονός ότι αναφέρεται σε ασθενείς με καρκίνο προστάτη, που είναι περισσότερο ηλικιωμένοι ή έχουν μικρότερο προσδόκιμο επιβίωσης έχοντας έτσι πάρα πολύ μικρές πιθανότητες να πεθάνουν από αυτόν τον καρκίνο.

• Η ριζική προστατεκτομή

Αποτελεί το «gold standard» στην αντιμετώπιση  του εντοπισμένου προστατικού καρκίνου. Περιλαμβάνει την χειρουργική αφαίρεση ολόκληρου του προστάτη, των σπερματοδόχων κύστεων και σε ορισμένες περιπτώσεις, αναλόγως του σταδίου και της διαφοροποίησης του καρκίνου και της αφαίρεσης παρακείμενων λεμφαδένων. Στην συνεχεία αναστομώνεται η ουρήθρα με την ουροδόχο κύστη.

• Ανοιχτή προσπέλαση (Οπισθοηβική ή Περινεϊκή)
• Λαπαροσκοπική
• Ρομποτική

• Η εξωτερική ακτινοβολία

Βασίζεται στην καταστροφή των καρκινικών κυττάρων με ταυτόχρονη ελαχιστοποίησης της επίδρασής της στους γειτονικούς ιστούς και όργανα (ουροδόχος κύστη, ουρήθρα και ορθό). Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί και σαν μέσο παρηγορητικής θεραπείας στοχεύοντας περιοχές που έχουν προσβληθεί από τον καρκίνο πέραν του προστάτη π.χ. για ανακούφιση από τον πόνο στα οστά λόγω μεταστάσεων.

• Η Βραχυθεραπεία

Είναι ένα είδος εσωτερικής  ακτινοβόλησης του προστάτη που βασίζεται στην τοποθέτηση ραδιενεργών σφαιριδίων (κόκκων) μέσα στον προστάτη που εκπέμπουν την ακτινοβολία στην άμεσα περιβάλλουσα περιοχή για αρκετούς μήνες.

Ποια από τις παραπάνω επιλογές είναι κατάλληλη για τον κάθε άρρωστο, είναι ένα θέμα το οποίο θα πρέπει να συζητηθεί εκτενώς με το γιατρό, ο οποίος θα πρέπει με ειλικρίνεια να βοηθήσει τον άρρωστο, αναλύοντας τα υπέρ και τα κατά της κάθε μεθόδου.

2. Στον τοπικά προχωρημένο καρκίνο η αντιμετώπιση αποτελεί ακόμα θέμα συζητήσεων.

Είναι αντιληπτό ότι η χειρουργική θεραπεία δεν είναι ικανή από  μόνη της να θεραπεύσει την νόσο.

• Σε περιπτώσεις διάσπασης μόνο της κάψας του προστάτη προτείνεται:

- Ριζική Προστατεκτομή με ευρεία εκτομή των χειρουργικών ορίων σε συνδυασμό με Νέο-Επικουρικό ή Επικουρικό Ανδρογονικό αποκλεισμό.

- Συνδυασμός Πλήρη Ανδρογονικού Αποκλεισμού με ακτινοθεραπεία ή Βραχυθεραπεία

• Σε περιπτώσεις θετικών λεμφαδένων χωρίς απομακρυσμένες μεταστάσεις προτείνεται:

-  Άμεση έναρξη Ανδρογονικού Αποκλεισμού που συνοδεύεται με Ριζική Προστατεκτομή

Στρατηγικές πρόληψης που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής

Ο καρκίνος του προστάτη είναι μια νόσος που θεραπεύεται. Η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να ανεβάσει την 5ετή επιβίωση έως και 100%.

Αν και ο καρκίνος του προστάτη δεν μπορεί να προληφθεί, εντούτοις μπορείτε να πάρετε τα κατάλληλα μέτρα ούτως ώστε να μειώσετε τον κίνδυνο που διατρέχετε ή να επιβραδύνετε πιθανότατα την εξέλιξη της νόσου. Τα σημαντικότερα βήματα που μπορείτε να κάνετε για να διατηρήσετε υγιή τον προστάτη -όπως και το καλό επίπεδο της συνολικής σας υγείας- είναι να τρώτε σωστά, να παραμένετε σωματικά δραστήριος/α και να επισκέπτεστε τακτικά τον γιατρό σας, ειδικά εάν αντιμετωπίζετε δυσκολίες κατά την ούρηση.

Σωστή Διατροφή: Μειώστε την κατανάλωση τροφών υψηλής περιεκτικότητας σε λίπος, δίνοντας έμφαση στα φρούτα, στα λαχανικά και στις φυτικές ίνες ολικής αλέσεως. Επιπλέον, προτιμήστε τροφές που είναι πλούσιες σε λυκοπένη, μια αντιοξειδωτική ουσία, όπως ωμές ή μαγειρεμένες ντομάτες, προϊόντα ντομάτας, γκρέιπ φρουτ και καρπούζι. Το σκόρδο και τα λαχανικά, όπως το μπρόκολο, τα λαχανάκια Βρυξελλών, το λάχανο και το κουνουπίδι έχουν επίσης αντικαρκινική δράση. Προστασία πιθανόν παρέχουν και τα προϊόντα σόγιας που περιέχουν ισοφλαβονοειδή και η βιταμίνη E.

Συστηματική σωματική άσκηση: Η άσκηση δυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα, βελτιώνει την κυκλοφορία και επιταχύνει την πέψη, λειτουργίες που διαδραματίζουν κάποιο ρόλο στην πρόληψη του καρκίνου. Επιπλέον, η άσκηση βοηθά την πρόληψη της παχυσαρκίας, που και αυτή αποτελεί δυνητικό παράγοντα κινδύνου για εμφάνιση ορισμένων μορφών καρκίνου. Τέλος, η τακτική άσκηση, τουλάχιστον 30’ τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας, ενδέχεται να ελαχιστοποιεί τα συμπτώματα και να ελαττώνει την πιθανότητα διόγκωσης του προστατικού αδένα ή της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη.

Ετήσιος Ουρολογικός έλεγχος: Η Αμερικάνικη Ουρολογική Εταιρία συνιστά ετήσιο προληπτικό ουρολογικό έλεγχο όλων των ανδρών άνω των 50 ετών που βασίζετε στην κλινική εξέταση, δακτυλική εξέταση του προστάτη και τον έλεγχο του PSA. Στα άτομα υψηλού κινδύνου όπως εκείνα με οικογενειακό ιστορικό ο έλεγχος μπορεί να αρχίσει πιο νωρίς, από την ηλικία των 45 ετών.

Οι πρώιμη διάγνωση συμβάλει σημαντικά στην διαπίστωση κλινικά εντοπισμένων όγκων που είναι που είναι και οι μόνοι που μπορούν να αντιμετωπιστούν ριζικά, προσφέροντας ίαση στον ασθενή.