Η Εκπαίδευση των προσφυγόπουλων στην Αλεξάνδρεια: Πραγματικότητα και Προοπτικές

Του Γεώργιου Χαλκιά, Σχολικού Συμβούλου Δημοτικής Εκπαίδευσης

Την Πέμπτη 15 Ιουνίου 2017 ολοκληρώθηκε το δύσκολο και πρωτόγνωρο εγχείρημα της Δημοτικής εκπαίδευσης των 60 παιδιών προσφύγων πολέμου (Σύροι κατά πλειοψηφία) που έχουν εγκατασταθεί στην Αλεξάνδρεια, με μια ταπεινή γιορτούλα που έγινε στο 4ο Δημοτικό Σχολείο. Τα παιδιά παρουσίασαν το υλικό από τις δράσεις της πεντάμηνης εκπαίδευσής τους, φωνάζοντας στο τέλος δυνατά: «Ευχαριστούμε Ελλάδα»!

Αξίζουν συγχαρητήρια στους εκπαιδευτικούς που δίδαξαν και οι οποίοι αποτελούν τους βασικούς συντελεστές αυτής της προσπάθειας, στους διευθυντές των δύο σχολείων που φιλοξένησαν τα παιδιά, κ. Γιάννη Μουταφίδη και Διονύση Τσιφτσιόπουλο, στον Υπεύθυνο Εκπαίδευσης προσφύγων κ. Παύλο Σαββίδη, στις Ομάδες Συντονισμού της Περιφερειακής Δ/νσης Εκπ/σης Κ. Μακεδονίας και του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης, στη Δ/νση Α/θμιας Εκπ/σης Ημαθίας, καθώς και σε όλη την εκπαιδευτική κοινότητα του Δήμου Αλεξάνδρειας.

Οι 320 περίπου πρόσφυγες πολέμου, που εγκαταστάθηκαν σε εγκαταλειμμένο στρατόπεδο της Αλεξάνδρειας με 20 παιδιά προσχολικής ηλικίας, 60 παιδιά πρώτης σχολικής ηλικίας και 20 παιδιά που ηλικιακά ανήκουν στη Β/θμια Εκπ/ση, είναι μια ακόμη ευάλωτη κοινωνική ομάδα στην τοπική κοινωνία της Αλεξάνδρειας. Για την εκπαίδευση αυτών των παιδιών δημιουργήθηκαν 3 τμήματα στο 4ο Δ.Σ. Αλεξάνδρειας (Α Τμήμα: τάξεις Α΄ και Β΄, Β Τμήμα: τάξεις Γ΄ και Δ΄, Γ Τμήμα: τάξεις Ε΄ και ΣΤ΄), και δύο τμήματα στο 5ο Αλεξάνδρειας (Α Τμήμα: τάξεις Α΄ - Γ΄, Β Τμήμα: τάξεις Δ΄ –ΣΤ΄).

Λειτούργησαν από την 1η Φλεβάρη, ως απογευματινά τμήματα, από τις 14:00 – 18:00, ως εξής: 14:15 - 15:00 (1η διδακτική περίοδος), 15:15 - 16:00 (2η διδακτική περίοδος), 16:15 - 17:00 (3η διδακτική περίοδος), 17:15 - 18:00 (4η διδακτική περίοδος).

Ο χρόνος ανά διδακτικό αντικείμενο κατανεμήθηκε ως ακολούθως: Ελληνική Γλώσσα (6 ώρες/εβδομάδα), Αγγλικά (4 ώρες/εβδομάδα), Μαθηματικά (3 ώρες/εβδομάδα), Γυμναστική (3 ώρες /εβδομάδα), ΤΠΕ (2 ώρες/εβδομάδα), Αισθητική Αγωγή (2 ώρες/εβδομάδα).

Αρχικά, παρουσιάστηκαν κάποια προβλήματα για την πλήρη ανάπτυξη του προγράμματος των δύο ΔΥΕΠ 4ου και 5ου Δημοτικού Σχολείου Αλεξάνδρειας, καθώς απαιτούνταν επιπλέον των διαθέσιμων, 10 ώρες εκπαιδευτικού Πληροφορικής (δεν προσήλθε για ανάληψη υπηρεσίας) και 2 ώρες δάσκαλου. Προκειμένου να αρθούν οι δυσκολίες, φροντίσαμε με την ομάδα Συντονισμού της Περιφερειακής Δ/νσης Εκπ/σης Κ. Μακεδονίας να αξιοποιηθούν, προσωρινά μέχρι την πρόσληψη των ανωτέρω εκπαιδευτικών, οι 10 επιπλέον ώρες των εκπαιδευτικών της Αγγλικής Γλώσσας (τις οποία αρχικά ζητήσαμε ως συνδιδασκαλία), αναπροσαρμόζοντας τις διδακτικές ώρες του μαθήματος των Αγγλικών σε 6 ώρες για κάθε τμήμα, ενώ τα παιδιά του τμήματος των μικρών τάξεων, και των δύο ΔΥΕΠ, την τελευταία διδακτική ώρα της Παρασκευής θα κατανέμονται στα υπόλοιπα τμήματα. Έτσι λειτουργήσαμε από την πρώτη μέρα με πλήρη ανάπτυξη του προγράμματος.

Πολλά παιδιά του Α΄ τμήματος δεν είχαν φοιτήσει ποτέ σε οργανωμένο σχολείο. Δεν μπορούσαν να κρατήσουν σωστά το μολύβι, δεν είχαν την αίσθηση και τον έλεγχο του χώρου στο χαρτί, δεν μπορούσαν να κάνουν ίσιες και καμπύλες γραμμές. Προβλήματα στην ένταση και στην ποιότητα των ιχνών εντοπίστηκαν και σε παιδιά των άλλων τμημάτων.

Ωστόσο, το μεγαλύτερο πρόβλημα αφορούσε στη δυσκολία τους να παραμένουν επί 45 λεπτά στο θρανίο τους, καθώς είχαν την ανάγκη να κινούνται στο χώρο. Επιπλέον το γεγονός ότι έρχονταν συνεχώς καινούριοι μαθητές, διαφορετικών επιπέδων, δημιουργούσε δυσκολίες και καθυστέρηση στην ομαλή ροή της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

Οι βασικοί γνωστικοί στόχοι για την Ελληνική Γλώσσα ορίστηκαν ως εξής: να χρησιμοποιούν καθημερινές εκφράσεις για την ικανοποίηση συγκεκριμένων αναγκών να παρουσιάζουν τον εαυτό τους, να ανταποκρίνονται σε βασικές συστάσεις, να χρησιμοποιούν εκφράσεις με σκοπό την επικοινωνία με τους άλλους, να ονοματίζουν αντικείμενα του σχολικού περιβάλλοντος, να κατανοούν συχνόχρηστες προτάσεις και εκφράσεις, να κατανοούν απλούς κανόνες και εντολές,
να αποκτήσουν γνώσεις για τον γραπτό λόγο (φορά γραφής), να διευρύνουν το λεξιλόγιό τους, να αναγνωρίζουν πεζά και κεφαλαία γράμματα. Αναλυτικότερα:

Α τμήμα (Α΄ και Β΄ τάξη): εξοικείωση με παιγνιώδη τρόπο με τη μορφή της ελληνικής γλώσσας, ανάπτυξη λεπτής κινητικότητας και δεξιοτήτων γραφής, ανταπόκριση σε οδηγίες, αντιγραφή γραμμάτων και λέξεων.

Β τμήμα (Γ΄ και Δ΄ τάξη): γνώση βασικών γραμμάτων του ελληνικού αλφάβητου, αναγνώριση-κατάτμηση λέξεων σε συλλαβές και φωνήματα, αναγνώριση μεμονωμένων γραμμάτων και γραφή τους, εξάσκηση στη γραφοφωνημική αντιστοιχία, ανάγνωση πρώτων λέξεων, φράσεων και προτάσεων.

Γ τμήμα (Ε΄ και ΣΤ΄ τάξη): πλέον των ανωτέρω που αναφέρθηκαν για το Β τμήμα, διδάχθηκαν βασικοί δομικοί κανόνες της πρότασης και εξάσκηση στον τονισμό λέξεων.

Το διήμερο που μεσολάβησε από την πρόσληψη των εκπαιδευτικών μέχρι την έναρξη λειτουργίας των δύο Δομών Υποστήριξης Εκπ/σης Προσφύγων (Δ.Υ.Ε.Π.), πραγματοποιήθηκαν δύο επιμορφωτικές συναντήσεις με τους εκπαιδευτικούς στο Γραφείο Σχολικού Συμβούλου Αλεξάνδρειας, στις οποίες συζητήθηκαν θέματα που αφορούσαν την ύλη κάθε μαθήματος, το προτεινόμενο από το ΥΠ.Π.Ε.Θ. υλικό και το επιπλέον υλικό που είναι αναρτημένο σε αξιόπιστες ιστοσελίδες, καθώς και τις διδακτικές πρακτικές και στρατηγικές που έπρεπε να εφαρμοστούν. Επιπλέον, σε συνεργασία με τον Σχολικό Σύμβουλο της Βέροιας, κ. Γιώργο Παπαγεωργίου και τη Σχολική Σύμβουλο Προσχολικής Αγωγής κα Έφη Γώτη παρουσιάστηκε στους εκπαιδευτικούς η διδασκαλία της Ελληνικής ως δεύτερης ξένης γλώσσας και η διδασκαλία στη βάση ανοιχτών αναλυτικών προγραμμάτων. Έκτοτε η συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς γινόταν σχεδόν καθημερινά εντός και εκτός τάξης, στο προβλεπόμενο εργασιακό τους ωράριο, ενώ η διαχείριση του υλικού και της αλληλογραφίας μας γινόταν μέσω ειδικού link στην ιστοσελίδα του Γραφείου Σχολικού Συμβούλου Αλεξάνδρειας: http://users.sch.gr/gchalkias/?page_id=640.

Η συστηματική και ουσιαστική υποστήριξη αυτών των παιδιών για την απόκτηση βασικών γραφοφωνημικών και ψυχοκινητικών δεξιοτήτων δεν καλυπτόταν από το προτεινόμενο διδακτικό υλικό, γι’ αυτό και παρήχθη, σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς, πρόσθετο εκπαιδευτικό υλικό, όπως: καρτέλες με μη γλωσσικά ερεθίσματα (συναισθήματα, δραστηριότητες κ.λπ.) για την παραγωγή προφορικού λόγου, καρτέλες που απεικονίζουν γράμματα με εικόνες, γλωσσικές ασκήσεις σε έντυπη μορφή, φύλλα εργασίας – αξιολόγησης, αφίσες. Παράλληλα υλοποιήσαμε προγράμματα που αφορούσαν τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και αναρτήθηκε το παραχθέν υλικό στις αίθουσες και στους διαδρόμους του σχολείου. Επίσης οργανώθηκε η "Αλληλογραφία" στην αγγλική γλώσσα μεταξύ των παιδιών του πρωινού κύκλου και των προσφυγόπουλων με θέματα: «Η χώρα μου» και «η καθημερινότητά μου».

Τέλος, τα παιδιά συμμετείχαν με επιτυχία στις αθλητικές εκδηλώσεις που έγιναν για όλα τα προσφυγόπουλα της Κεντρικής Μακεδονίας στο Καυτατζόγλειο στάδιο, επισκέφτηκαν και ξεναγήθηκαν στον αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας και παρακολούθησαν προβολές ταινιών στο Πλανητάριο της Θεσσαλονίκης.

Η εμπειρία αυτή μας έκανε σοφότερους και είναι αυτή που θα αποτελέσει τη βάση για την εκπαίδευση των προσφυγόπουλων και την ερχόμενη σχολική χρονιά, όποιο κι αν είναι το σύστημα της εκπαίδευσης που θα προτείνει το Υπουργείο Παιδείας. Ωστόσο, επειδή το δικαίωμα στην εκπαίδευση είναι βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, το οποίο σέβεται, προστατεύει και προωθεί το ελληνικό κράτος, αναδεικνύεται στις μέρες μας η αναγκαιότητα διαμόρφωσης ενός σταθερού και δημοκρατικού εκπαιδευτικού θεσμικού πλαισίου που θα λαμβάνει ιδιαίτερη μέριμνα για τα παιδιά από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, ώστε να εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη και ομαλή ένταξή τους στην ελληνική κοινωνία.