Επιμορφωτικά σεμινάρια για την κοινωνική ένταξη των Ρομά

Η μαθητική διαρροή, οι πρώιμοι γάμοι, η ατομική και ομαδική ενδυνάμωση, η αναγκαιότητα της κοινωνικής συνύπαρξης είναι οι τέσσερεις θεματικές που εξετάζονται στα διήμερα επιμορφωτικά σεμινάρια – διαβουλεύσεις με τη συμμετοχή κοινοτήτων Ρομά, ειδικών και εργαζομένων σε Κέντρα Κοινότητας και Παραρτήματα Ρομά, σε τρεις Περιφέρειες της χώρας.

Πρόκειται για συνολικά τρία επιμορφωτικά σεμινάρια – διαβουλεύσεις που γίνονται διαδικτυακά στις Περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας, Αττικής, Δυτικής Ελλάδας. Οι προβληματικές και τα συμπεράσματά τους θα συμπυκνωθούν σε μια τελικά ημερίδα.

Οι επιμορφώσεις – διαβουλεύσεις γίνονται στο πλαίσιο του έργου “ROMplat2019 – Ανάπτυξη του Εθνικού Σημείου Επαφής για την Κοινωνική Ενταξη των Ρομά”, το οποίο συγχρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα REC – REC – RDIS – NRCR – AG – 2019 – Restricted call for proposals to support National Roma Platforms και υλοποιείται από τη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας σε συνεργασία με την Ένωση Ελλήνων Ρομά Διαμεσολαβητών.

Ήδη ολοκληρώθηκε το πρώτο επιμορφωτικό σεμινάριο – διαβούλευση, με εμπλεκόμενους από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας.

Σε ό,τι αφορά το καίριο θέμα της μαθητικής διαρροής, επισημάνθηκε ότι ουσιαστικά αποτελεί την κορυφή ενός παγόβουνου, στο οποίο εμπεριέχεται η άθλια οικονομική κατάσταση, η διαβίωση σε τριτοκοσμικές συνθήκες – όπως αυτές που επικρατούν σε πολλούς καταυλισμούς, η στέρηση βασικών αγαθών – όπως το ρεύμα και το νερό, ο προϋπάρχων αναλφαβητισμός και - όπως εσχάτως διαπιστώθηκε στην πανδημία - το νέο τεράστιο πρόβλημα του ψηφιακού αναλφαβητισμού, που στέρησε χιλιάδες παιδιά από τη δυνατότητα παρακολούθησης των “ηλεκτρονικών τάξεων”.

Επισημάνθηκε η έλλειψη ευελιξίας της μονόγλωσσης και μονοπολιτισμικής κατεύθυνσης του σχολείου, που έχει ως αποτέλεσμα να δυσκολεύονται – αντί να βοηθούνται – τα δίγλωσσα παιδιά. Ως λύση προτάθηκε η συστηματική – άρα θεσμικά κατοχυρωμένη – παρουσία διαμεσολαβητών Ρομά, που γνωρίζουν τη Ρομανί, μέσα στην τάξη, για να βοηθούνται τα παιδιά. Επίσης, τονίσθηκε η ανάγκη συνεχούς και αδιαλείπτου λειτουργία τάξεων ενισχυτικής διδασκαλίας και ενός είδους φροντιστηρίων, που θα διεξάγονται σε περιοχές εύκολα προσβάσιμες για τα παιδιά Ρομά, ώστε να υποστηριχθεί η προσπάθεια εκπαίδευσης των παιδιών. Επίσης, τονίσθηκε ότι η ενισχυτική διδασκαλία και τα μόνιμα “φροντιστήρια” θα πρέπει να υπάρχουν σε όλες τις περιοχές, όπου υπάρχουν ομάδες με ευάλωτο κοινωνικο-οικονομικό προφίλ.

Όπως επισημάνθηκε από την εισηγήτρια της συγκεκριμένης ενότητας Γεωργία Καλπαζίδου, έχουν υπάρξει επιτυχημένες πρακτικές διαχείρισης της μαθητικής διαρροής, οι οποίες όμως θα πρέπει να συνιστούν συνεχή δραστηριότητα και όχι διακεκομμένη.

Σε ό,τι αφορά τους πρώιμους γάμους, τόσο η εισηγήτρια Αλεξάνδρα Καραγιάννη, όσο και έμπειρες διαμεσολαβήτριες Ρομά, τόνισαν ότι δεν αποτελούν στοιχείο πολιτισμού ή παράδοσης των Ρομά, αλλά προϊόν των κοινωνικών συνθηκών στις οποίες ζουν οι Ρομά. Λόγω φτώχειας και αναλφαβητισμού, οι περισσότερες κοινότητες έχουν παραμείνει κλειστές και περιθωριοποιημένες, με τραγικά αποτελέσματα στο εν λόγο θέμα: Κορίτσια μένουν έγκυες στα 11 – 13 τους χρόνια, με σαρωτικές συνέπειες στη φυσική και ψυχική υγεία τους. Αγόρια και κορίτσια βρίσκονται παντρεμένα στα 13 τους χρόνια, διότι έτσι έχουν αποφασίσει οι οικογένειες, με αποτέλεσμα να διακόπτουν το σχολείο. Αιμομικτικοί γάμοι. Σοβαρά προβλήματα ενδο-οικογενειακής βίας και ψυχικής υγείας στη συνέχεια.

Όπως τονίσθηκε, στη διαχείριση αυτών των προβλήματα δυο είναι οι σημαντικοί παράγοντες: οι διαμεσολαβήτριες/διαμεσολαβητές Ρομά, που εργάζονται σκληρά μέσα στις κοινότητες ώστε να αποφευχθεί η συνέχιση τέτοιων καταστάσεων και το σχολείο -τόσο όσον αφορά στη συνέχιση της εκπαίδευσης των παιδιών, όσο και στη στάση των διδασκόντων απέναντι στους πρώιμους γάμους. Είναι χαρακτηριστικό περιστατικό που ανέφερε διαμεσολαβητής, κατά το οποίο 12χρονο παιδί, που του άρεσε το σχολείο, έμαθε όταν γύρισε από το σχολείο ένα μεσημέρι ότι “την Κυριακή παντρεύεσαι”. Όταν το παιδί πήγε να το συζητήσει με τους δασκάλους του, η απάντηση ήταν: “Να ζήσεις κορίτσι μου!”. Όχι απλώς δεν υπήρξε καμία ευαισθητοποίηση από τους διδάσκοντες, αλλά επιπλέον υπήρξε επιβράβευση αυτής της τραγικής αντίληψης.

Σε ό,τι αφορά τις προσπάθειες μετάλλαξης της συγκεκριμένης καταστροφικής αντίληψης, σημειώθηκε η ανάγκη συστηματικών δράσεων ευαισθητοποίησης με εκπαιδευτικό υλικό στις σχολικές κοινότητες, προληπτικές παρεμβάσεις σε κοινότητα, μέσα κοινωνικής δικτύωσης κ.α..

Σε ό,τι αφορά την ενδυνάμωση, σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο, ο εισηγητής Χρήστος Ηλιάδης επισήμανε επισταμένως τις τρεις απαραίτητες προϋποθέσεις της ενδυνάμωσης: συνέχεια, συνέπεια συστηματικότητα. Οι δράσεις πετυχαίνουν καλύτερα, σημείωσε, όταν συμμετέχουν όλα τα μέλη της κοινότητας στο σχεδιασμό, στην υλοποίηση και στην αξιολόγηση. Είναι σημαντικό να υπάρχει συχνά κάποια αμοιβή για τους συμμετέχοντες στις δράσεις και κυρίως να υπάρχει ποιοτική αποτύπωση των δράσεων. Τέλος, η ευθύνη για την επιτυχία ή μη της ενδυνάμωσης βρίσκεται σε αυτόν που δεν έχει συνέχεια, συνέπεια και συστηματικότητα και όχι στην ευάλωτη ομάδα στην οποία απευθύνεται.

Κατά την ενότητα αυτή, τονίσθηκε ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των τοπικών κοινοτήτων των Ρομά και αυτό καθιστά αδύνατη την εφαρμογή γενικών κανόνων. Για παράδειγμα, όπως σημειώθηκε, στην Κατερίνη οι Ρομά διαμένουν ακόμη σε καταυλισμούς, οπότε η έννοια της ενδυνάμωσης είναι “στολίδι” και όχι αναγκαιότητα.

Σε ό,τι αφορά τη συνύπαρξη μεταξύ Ρομά και μη Ρομά, η εισηγήτρια Αθανασία Σιαπέρα διερωτήθηκε πως μπορεί κάποιος να χαρεί το ωραίο του σπίτι, όταν βλέπει απέναντί του παραπήγματα. Γι αυτό, σημείωσε, στόχος της βιώσιμης ανάπτυξης είναι ευημερία για όλους.

Οι ειδικοί επιστήμονες, στην πλειονότητά τους γυναίκες, που εργάζονται στα Κέντρα Κοινότητας και στα Παραρτήματα Ρομά τόνισαν ότι υπάρχει ανάγκη δικής τους εποπτείας και ενδυνάμωσης. Είναι σημαντικό να ξέρει ο ένας δήμος τι κάνει ο άλλος και να είναι γνωστές οι πρακτικές που ακολουθούνται, για να διαμοιράζεται η εμπειρία. “Θέλω να αισθάνομαι σιγουριά ότι αυτό που κάνω μπορεί να έχει αντίκρυσμα” τόνισε συντονίστρια – κοινωνική επιστήμονας από Παράρτημα Ρομά.

Όπως σημειώθηκε σε αυτήν την ενότητα, οι περισσότεροι από τους εμπλεκόμενους επιστήμονες, όταν ξεκίνησαν να ασχολούνται με τους Ρομά, ουσιαστικά εκπαιδεύτηκαν από τις διαμεσολαβήτριες και τους διαμεσολαβητές. “Εμείς χρειαζόμαστε, περισσότερο από άλλους κοινωνικούς επιστήμονες εποπτεία, για να υπάρχει κάτι πιο οργανωμένο και χειροπιαστό” τονίσθηκε.

Προκειμένου να ενισχυθεί η εμπλοκή των Ρομά στα κοινά, προτάθηκε η σύσταση στους δήμους Συμβουλίων Ένταξης Ρομά, κατ’ αναλογία των Συμβουλίων Ένταξης Μεταναστών. Επίσης, προτάθηκε η θεσμική συμμετοχή τους στα Τοπικά Συμβούλια Νέων, ώστε οι κοινότητες των νέων Ρομά θα έρθουν προ των ευθυνών προς τον εαυτό τους.

Τέλος, πολλές συμμετέχουσες - ειδικές στο πεδίο των Ρομά - τόνισαν ότι στις σοβαρές απαιτήσεις του ρόλου τους, προστέθηκε η ευθύνη διαχείρισης των διαφόρων προνοιακών επιδομάτων, χωρίς καμία στήριξη σε ανθρώπινο δυναμικό, που ήδη φυλλορροεί στην Τοπική και τη Δημόσια Διοίκηση.

Οι επιμορφωτικές διημερίδες – διαβουλεύσεις θα συνεχισθούν αυτήν την εβδομάδα στην Περιφέρεια Αττικής και την ερχόμενη εβδομάδα στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, πάντα διαδικτυακά.