Θυσιάζουμε ένα «νέο κοινωνικό συμβόλαιο» για ένα νέο καθεστώς;
- Γράφτηκε από τον/την Αρθρογράφος
Γράφει ο Κώστας Καραγιάννης
Ούτε επαναστατικές συνθήκες έχουμε στη χώρα μας, ούτε γνωρίζουμε -αν πιθανόν υπάρξουν- πως θα είναι αυτές στη διάρκεια του 21ου αιώνα. Ούτε γνωρίζουμε πως θα ορίζονται και πως θα είναι οι επαναστάσεις στην εποχή του «μετοχικού καπιταλισμού», του καπιταλισμού των διευρυμένων ανισοτήτων, των αλγόριθμων και της Τεχνητής Νοημοσύνης (που πλέον μας κατακλύζει), προκειμένου να κάνουμε τον κόσμο μας πιο δίκαιο, πιο λειτουργικό, πιο ασφαλή και εν τέλει καλύτερο!
Αυτές τις τελευταίες λέξεις από τη μεταπολίτευση μέχρι και σήμερα προσπαθούμε μέσα σε ένα αστικοδημοκρατικό σύστημα δυτικού τύπου (με αρκετά στοιχεία και ανατολικού ομολογουμένως όπως πχ των τριών «πολιτικών τζακιών» που δεκαετίες τώρα μας απασχολούν και μας ταλανίζουν) να τις δώσουμε σάρκα και οστά, μέσα από εκλογικές διαδικασίες, όσο αυτό μπορεί να γίνει. Οι 300 αντιπρόσωποι που συνέρχονται στο χώρο που ονομάζουμε Βουλή συμπληρώνουν, επικαιροποιούν, επαναδιευθετούν στην ουσία τις σχέσεις μεταξύ πολιτών, εταιρειών και κράτους. Όταν οι σχέσεις αυτές γίνονται αποδεκτές σε κάποιο σημαντικό βαθμό δημιουργείται μια ισορροπία, μεταξύ των πολλών που προσπαθούν να επιβιώσουν και να αυτοπραγματωθούν, μεταξύ εκείνων που προσπαθούν να διατηρήσουν ή να επαυξήσουν τον πλούτο τους και άλλων την πολιτική ισχύ και τα προνόμια αλλά βάσει κανόνων και περιορισμών. Την άτυπη αυτή συμφωνία-ισορροπία από άγραφους και γραπτούς νόμους μπορούμε να τη λέμε «κοινωνικό συμβόλαιο».
Αυτό εμπεριέχει αμοιβαίες υποχρεώσεις και δικαιώματα που διαμορφώνονται εν μέσω αντιπαραθέσεων, κινητοποιήσεων και αγώνων. Μακροπρόθεσμα βέβαια παραμένει ετεροβαρές ως προς τους πόλους που το επέβαλαν ή το αποδέχτηκαν και επομένως ως προς τις δυνατότητες τήρησης και αλλαγής του από την πολιτική εξουσία. Αυτό γιατί η πολιτική εξουσία στα σύγχρονα αστικοδημοκρατικά κράτη, πλην μικρών εξαιρέσεων στο χρόνο και στον τόπο, βρίσκεται, λίγο ως πολύ, στην κατοχή των «ιδιοκτητών της χώρας». Οι ίδιοι συνήθως το κρύβουν κάτω από το μανδύα των πολιτικών εκπροσώπων τους αν και σε περιπτώσεις το υπενθυμίζουν με τη συμπεριφορά τους. Για το ποιοι είναι οι ιδιοκτήτες στη δική μας τη χώρα μπορεί κάποιος να πάρει μια ιδέα ρίχνοντας μια ματιά πχ στον κατάλογο με τις 100 μεγαλύτερες εταιρείες στην Ελλάδα ή σ’ αυτόν με εταιρείες κύκλου εργασιών άνω των 100 εκατ. € ή σ’ αυτόν των εφοπλιστών ή των ιδιοκτητών των τηλεοπτικών σταθμών και των μεγάλων εφημερίδων κλπ κλπ.
Το ζητούμενο λοιπόν σε εκλογικές διαδικασίες όπως οι παρούσες, θα έπρεπε να είναι με ποιες κινήσεις και με ποιο συγκεκριμένο περιεχόμενο τα κόμματα του δημοκρατικού, προοδευτικού και αριστερού χώρου που σε μεγάλο βαθμό εκπροσωπούν τα λαϊκά στρώματα, θα μπορέσουν να δεσμεύσουν τη δική μας οικονομική ελίτ στην αποδοχή μιας μορφής νέας κοινωνικής συμφωνίας που θα λαμβάνει υπόψιν και τις τεράστιες αλλαγές που έχουν συντελεστεί τα τελευταία χρόνια στον κόσμο με την ψηφιακή επανάσταση, την παγκοσμιοποίηση, το μετοχικό καπιταλισμό, τους φορολογικούς παραδείσους κλπ (Διαφωτιστικό περί αυτών το βιβλίο «Η ΟΡΓΙΣΜΕΝΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 2020» του Αμερικανού Alec Ross, ειδικού σε θέματα καινοτομίας), αλλά και τις απώλειες για τους πολλούς που προήλθαν από τη χρεοκοπία, την πανδημία και τον πόλεμο και που θα προστατεύει τους εργαζόμενους, τους αγρότες, τους μικρομεσαίους, τους νέους.
Κάτι παρόμοιο με αυτό που γράφει ο Chomsky στο βιβλίο του «Το κοινό καλό»- στο οποίο πλέκει τον ύμνο του «δημοκράτη» και «ριζοσπάστη Αριστοτέλη» που θέλει όλους τους πολίτες να διαθέτουν «λελογισμένη και επαρκή ιδιοκτησία»- ότι ο Ρούσβελτ στις ΗΠΑ, όταν ο κόσμος δεν ανεχόταν άλλο την υπάρχουσα κατάσταση: «Άφησε την εξουσία στα χέρια των πλουσίων αλλά τους δέσμευσε με ένα είδος κοινωνικού συμβολαίου. Δεν ήταν κάτι καινούριο και θα ξανασυμβεί»!
Η προοπτική αυτή βέβαια φαίνεται χλωμή σήμερα αφού οι πολιτικές δυνάμεις που δηλώνουν πως ανήκουν στον προοδευτικό χώρο αλληλοϋπονομεύτηκαν . Τα μικρότερα κόμματα ιδιαίτερα αναλώθηκαν σε μια διαδικασία αυτοεπιβεβαίωσης παρά συγκεκριμένης στόχευσης και συμπόρευσης και τελικά αθροιστικά μετρούν μαζί λιγότερο από το 40,79% της ΝΔ. Οι συσχετισμοί λοιπόν πολιτικής δύναμης που αναδείχτηκαν στις πρόσφατες εκλογές με την «εκτέλεση» της απλής αναλογικής, με βολές πρώτα της ΝΔ και μετά εκείνων που θα έπρεπε να τη θεωρούν δώρο, αν επιβεβαιωθούν και στην επόμενη αναμέτρηση, «εκτελούν» και την προοπτική ενός ελληνικής έμπνευσης «νέου κοινωνικού συμβολαίου» που θα αποτρέπει ακραίες καταστάσεις και οξύνσεις σε βάρος των χαμηλών και μεσαίων στρωμάτων και που θα λειτουργεί παραγωγικά και θετικά για την ελληνική οικονομία και κοινωνία.
Το χειρότερο, αν οι εν λόγω συσχετισμοί δεν ανατραπούν, λύνουν και τα χέρια των ολιγαρχών της χώρας και του πιο αντιπροσωπευτικού από τα κόμματά τους να οδηγήσει σε μια νέα δεξιά ανισορροπία που θα προστεθεί στην ήδη υπάρχουσα με «ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων» όπως δελεαστικά και παραπλανητικά αποκαλούν επιλογές που αφορούν: περαιτέρω συρρίκνωση εργασιακών δικαιωμάτων, μεγαλύτερη διάλυση του δημόσιου συστήματος υγείας, υποβάθμιση και ταξική οργάνωση του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος, περισσότερα κέρδη και φοροαπαλλαγές για τις εταιρείες ενέργειας, ιδιωτικοποιήσεις που θα φτάνουν μέχρι «να πούμε το νερό νεράκι» και πιο σταθερά στον «ιδιότυπο σοσιαλισμό» του 21ου αιώνα που εμπεριέχει: Ιδιωτικοποιήσεις των κερδών και κοινωνικοποιήσεις των χρεών, κλπ κλπ(!) και επιπροσθέτως την οικοδόμηση ενός συστήματος ελέγχου της νομοθετικής, της εκτελεστικής, της δικαστικής και της τετάρτης εξουσίας που θα θυμίζει καθεστώς -παρεμφερές σε κάποιες πλευρές με αυτό των από ανατολάς γειτόνων μας- και όχι λειτουργικό δημοκρατικό πολίτευμα. Προοπτική που προοιωνίζει οξύνσεις, κοινωνικές αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις και πάντως κάθε άλλο παρά σταθερότητα που υπόσχεται.
Όλα αυτά θα ήταν «έπεα πτερόεντα» και εμμονές ενός απλού πολίτη αν δεν τα αποδείκνυε η ίδια η ζωή, η καθημερινότητα μας. Ας σκεφτούμε:
Την κατάσταση στα Νοσοκομεία της περιοχής μας.
Την κατάσταση στη δημόσια παιδεία.
Τις τέχνες και τον πολιτισμό, για το αν στέκονται στο ύψος της αρχαία μας κληρονομιάς ή μετατρέπονται σε εμπορεύματα με ποιότητα αντιστρόφως ανάλογη της ποσότητάς τους.
Το αν υπάρχει επιθεώρηση εργασίας που να ελέγχει επαρκώς την τήρηση της εργατικής νομοθεσίας.
Το αν υπάρχει πολιτική βούληση για τον έλεγχο των υπερκερδών των εταιρειών ενέργειας ή για μείωση των τιμών βενζίνης, πετρελαίου και ρεύματος, των τιμών γάλακτος, τυροκομικών, λαδιού, κλπ.
Το πόσα άλλα παρεμφερή ερωτήματα συζητούνται καθημερινά στις κάθε είδους παρέες. Το «Πόσες και πόσες ιστορίες. Πόσες και πόσες απορίες.» που λέει ο Μπρεχτ στις περίφημες “Ερωτήσεις ενός εργάτη που διαβάζει”!
Αυτά πρέπει να ενδιαφέρουν, να προβληματίζουν και να ανησυχούν τους πολλούς, τους πολίτες στους οποίους συνήθως όλοι ομνύουν και όχι το αν κάποιοι πολιτικοί, μακριά από τα λαϊκά συμφέροντα, θα κάνουν καριέρα ή θα εξασφαλίσουν τους μισθούς της τετραετίας!
Αν οι μικρόνοες και υστερόβουλες λογικές που σκότωσαν την απλή αναλογική σκοτώσουν και τη συμφωνία γύρω από ένα είδος «νέου κοινωνικού συμβολαίου» αναγκαίου για την εποχή μας, που θα μειώνει τις ανισότητες και θα επιτρέπει τους νέους να εργαστούν και να ζήσουν με αξιοπρέπεια, που θα εγγυάται ένα δημόσιο ποιοτικό σύστημα υγείας και παιδείας, που θα διευρύνει και θα προστατεύει τα εργασιακά και δημοκρατικά δικαιώματα, τουλάχιστον να ενισχυθούν εκείνες οι πολιτικές δυνάμεις που θα μπορέσουν γρήγορα να ανασυγκροτηθούν και να ορθώσουν ανάστημα, να θέσουν όριο στην απληστία των ιδιοκτητών της χώρας και στην αλαζονεία των πολιτικών τους εκπροσώπων. Μπορούμε εύκολα να βρούμε ποιες είναι αυτές οι πολιτικές δυνάμεις από την ένταση με την οποία τις χτυπάει το διαμορφωθέν σύστημα εξουσίας της μετα-χρεοκοπίας και από την ανείπωτη χαρά των «υποτελών» του σχολιαστών και δημοσιογράφων στα κανάλια στην κάθε ατέλεια ή στο κάθε πισωγύρισμα τους.
Για κανένα λαό δε συγχωρείται η στιγμή της αδυναμίας και της υποταγής απέναντι σε μια κυβέρνηση που τους τελευταίους μήνες του μοιράζει και κάποια ποσά-ενώ τα πολλά δις, όπως τα 15 δις σε απευθείας αναθέσεις, τα παίρνει η ελίτ και οι ημέτεροι - εκ των οποίων τα πιο πολλά χρωστούμενα, με τρόπο προκλητικά ψηφοθηρικό, από αυτά που βρήκε έτοιμα (37 δις από το πακέτο Τσακαλώτου, 30,5 δις από το Ταμείο ανάκαμψης της ΕΕ, 26,2 δισ.€ από τα προγράμματα ΕΣΠΑ 2021-2027 της ΕΕ και 4,5 δισ. € από πρόσθετες εισπράξεις έμμεσων φόρων), προκειμένου να εδραιωθεί και να τα πάρει πίσω στο πολλαπλάσιο, χωρίς να ανησυχεί αν υπονομεύει το μέλλον και της επόμενης γενιάς και χωρίς να ομολογεί πως η άνοδος των τιμών (άκουσον, κεράσια β΄ κατηγορίας στον τόπο παραγωγής τους 5€/κιλό!) έχει ήδη εξανεμίσει ένα μεγάλο μέρος αποδοχών, αποζημιώσεων και επιδομάτων!
Τελικά, ας αναρωτηθούμε και εμείς για το τώρα της νεοφιλελεύθερης καταιγίδας, μαζί με τον Αξελό για το χθες: η Ελλάδα για να ιδιοποιηθεί το είναι της, μήπως πουλήσει την ψυχή της στον διάβολο;
Κώστας Καραγιάννης Φυσικός
