Κατάχρηση αλκοόλ και αλκοολισμός

Γράφει ο Ηλίας Γραμματικόπουλος , MD, MPH, PhDc, Ψυχίατρος-Ψυχοθεραπευτής

Ένα ποτήρι κρασί με το δείπνο, μια μπύρα μετά την δουλειά, ένα κοκτέιλ στον ήλιο στις διακοπές. Το αλκοόλ κάνει την εμφάνισή του σε τόσα πολλά μέρη της ζωής μας που είναι πολύ εύκολο να ξεχάσεις τις επιδράσεις του, όπως πολλά ναρκωτικά. Είναι εθιστικό, και σωματικά και ψυχολογικά.

Δεν είναι πάντα εύκολο να δεις πότε το ποτό σου πέρασε τα όρια του μέτριου, αλλά αν καταναλώνεις αλκοόλ για να ανταπεξέλθεις σε δυσκολίες ή για να αποφύγεις άσχημα συναισθήματα, τότε πιθανόν να κινείσαι σε επικίνδυνη περιοχή. Ο αλκοολισμός και ή κατάχρηση αλκοόλ μπορούν να κινηθούν αθόρυβα, έτσι είναι πολύ σημαντικό να είσαι γνώστης των προειδοποιητικών σημαδιών και να πάρεις τα κατάλληλα μέτρα για διακοπή αν τα αναγνωρίζεις. Αναγνωρίζοντας το πρόβλημα, αποτελεί το πρώτο βήμα για να το ξεπεράσεις.

Τα προβλήματα κατάχρησης αλκοόλ προκαλούν σημαντικές αναπηρίες σε ένα σχετικά υψηλό ποσοστό του πληθυσμού. Η κατάχρηση ουσιών επηρεάζει πολλές περιοχές της λειτουργικότητας και το 60-75% περίπου αυτών των ασθενών εμφανίζουν κάποια συννοσηρή ψυχιατρική πάθηση.

Οι ειδικοί στην κατάχρηση ουσιών διαφοροποιούν την κατάχρηση αλκοόλ από τον αλκοολισμό (επίσης καλείται εξάρτηση από το αλκοόλ). Σε αντίθεση με τους αλκοολικούς, οι χρήστες αλκοόλ έχουν κάποια ικανότητα να θέσουν όρια στην κατανάλωση αλκοόλης. Όμως, η χρήση που κάνουν συνεχίζει να είναι καταστροφική τόσο γι’ αυτούς όσο και για τους οικείους τους.

Προειδοποιητικά σημάδια και συμπτώματα κατάχρησης αλκοόλης.

• Επαναλαμβανόμενα επεισόδια παραμέλησης των ευθυνών στο σπίτι, στη δουλειά ή στο σχολείο εξαιτίας της κατάχρησης.  Για παράδειγμα, φτωχή απόδοση στη δουλειά, παραμέληση παιδιών, αποφυγή ευθυνών σε συμφωνίες εξαιτίας του hang over.
• Χρήση αλκοόλ σε καταστάσεις που φυσιολογικά είναι επικίνδυνο, όπως αλκοόλ και οδήγηση, μίξη αλκοόλης με φάρμακα παρά τις οδηγίες του γιατρού.
• Επαναλαμβανόμενα προβλήματα με το νόμο εξαιτίας της αλκοόλης, για παράδειγμα σύλληψη κάτω από την επιρροή αλκοόλ ή για διατάραξη κοινής ησυχίας.
• Συνέχιση χρήσης αλκοόλης παρόλα τα προβλήματα στις σχέσεις. Για παράδειγμα, το άτομο μεθάει με τους φίλους ενώ ξέρει ότι η γυναίκα του θα αναστατωθεί ή μαλώνει με την οικογένεια επειδή δεν του αρέσει ο τρόπος που τον αντιμετωπίζουν όταν μεθάει.
• Γίνεται χρήση για χαλάρωση ή διαφυγή από το στρες. Πολλά προβλήματα με το αλκοόλ ξεκινούν όταν οι άνθρωποι πίνουν για να ηρεμήσουν ή να χαλαρώσουν από το στρες. Για παράδειγμα, μεθάς ύστερα από μία αγχωτική ήμερα ή στρέφεσαι προς το αλκοόλ ύστερα από έναν καβγά με τον/ την σύζυγο ή το αφεντικό.

Η κατάχρηση αλκοόλ διαφέρει από την εξάρτηση από το αλκοόλ, καθώς δεν περιλαμβάνει ανοχή και στέρηση ή καταναγκαστική χρήση, αλλά ορίζεται μέσω των αρνητικών συνεπειών της επανειλημμένης χρήσης. Η κατάχρηση αλκοόλ μπορεί όμως να εξελιχθεί σε εξάρτηση από αλκοόλ.

Δεν γίνονται όλοι οι χρήστες αλκοόλ αλκοολικοί, αλλά είναι παράγοντας κινδύνου. Μερικές φορές ο αλκοολισμός εμφανίζεται ύστερα από μεταβατικές στρεσογόνες περιόδους όπως χωρισμό, συνταξιοδότηση ή απώλεια. Άλλες φορές, εμφανίζεται βαθμιαία καθώς η ανοχή σου στο αλκοόλ αυξάνεται. Αν καταναλώνεις υπερβολικές ποσότητες αλκοόλ ή πίνεις κάθε μέρα, οι κίνδυνοι για την εμφάνιση είναι μεγαλύτεροι.

Ορολογία

Εξάρτηση

Η επανειλημμένη χρήση ενός φαρμάκου ή μιας χημικής ουσίας, με ή χωρίς σωματική εξάρτηση. Η σωματική εξάρτηση υποδηλώνει μια τροποποιημένη φυσιολογική κατάσταση λόγω της επανειλημμένης χορήγησης ενός φαρμάκου, η διακοπή του οποίου προκαλεί ένα ειδικό σύνδρομο

Κατάχρηση

Η χρήση οποιασδήποτε ουσίας, συνήθως αυτοχορηγούμενης, με τρόπο που αποκλίνει από τα αποδεκτά ή ιατρικά πρότυπα

Εθισμός

Η επαναλαμβανόμενη και διαρκώς αυξανόμενη χρήση μιας ουσίας, η στέρηση της οποίας προκαλεί συμπτώματα δυσφορίας, και ακατανίκητη παρόρμηση για χρήση του παράγοντα ξανά, η οποία οδηγεί επίσης σε σωματική και ψυχική αποδιοργάνωση. Ο όρος δεν περιλαμβάνεται πλέον στην επίσημη ορολογία, έχοντας αντικατασταθεί από τον όρο εξάρτηση, αλλά είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται καθημερινά.

Τοξίκωση

Ένα αναστρέψιμο σύνδρομο, που προκαλείται από μια συγκεκριμένη ουσία πχ. Αλκοόλ, που επηρεάζει μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες ψυχικές λειτουργίες: μνήμη, προσανατολισμός, διάθεση, κρίση και συμπεριφορά, κοινωνική ή επαγγελματική λειτουργικότητα.

Στέρηση

Ένα ειδικό και κάθε ουσία σύνδρομο, που παρατηρείται μετά τη διακοπή ή την ελάττωση της ποσότητας της ουσίας που έχει χρησιμοποιηθεί τακτικά για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το σύνδρομο χαρακτηρίζεται από σωματικά σημεία και συμπτώματα μαζί με ψυχολογικές μεταβολές, όπως διαταραχές στη σκέψη, το συναίσθημα, τη συμπεριφορά. Καλείται επίσης σύνδρομο αποχής ή σύνδρομο διακοπής.

Ανοχή

Φαινόμενο κατά το οποίο, μετά από επανειλημμένη λήψη, μια δεδομένη δόση ενός φαρμάκου προκαλεί ελαττωμένη επίδρση ή θα πρέπει να χορηγούνται διαρκώς αυξανόμενες δόσεις για τη διατήρηση του αποτελέσματος της αρχικής δόσης.

Προειδοποιητικά σημάδια και συμπτώματα αλκοολισμού

Ο αλκοολισμός είναι η πιο σοβαρή μορφή κατάχρησης αλκοόλ. Ο αλκοολισμός συμπεριλαμβάνει όλα τα συμπτώματα κατάχρησης αλκοόλ, αλλά και ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο: σωματική εξάρτηση στο αλκοόλ.

Ανοχή: το 1ο σημαντικό προειδοποιητικό σημάδι αλκοολισμού

Πρέπει να πιεις παραπάνω για να νιώσεις πιο χαλαρός ή για «να φτιαχτείς»? Μπορείς να πιεις περισσότερο από άλλα άτομα χωρίς να μεθύσεις? Αυτά είναι σημάδια ανοχής, η οποία είναι ένα αρχικό προειδοποιητικό σημάδι αλκοολισμού. Ανοχή, σημαίνει, ότι με τον καιρό θα χρειάζεσαι όλο και περισσότερη ποσότητα αλκοόλης για να νιώσεις τις ίδιες επιδράσεις.

Στέρηση (απόσυρση): το 2ο σημαντικό προειδοποιητικό σημάδι αλκοολισμού

Χρειάζεσαι ένα ποτό το πρωί για να σταθεροποιήσεις το τρέμουλο το πρωί? Η κατανάλωση αλκοόλης για να ανακουφίσεις ή να αποφύγεις τα συμπτώματα απόσυρσης είναι ένα σημάδι αλκοολισμού και μια τεράστια κόκκινη σημαία. Όταν πίνεις πολύ, το σώμα συνηθίζει στο αλκοόλ και νιώθει εμπειρικά τα συμπτώματα απόσυρσης αν γίνει διακοπή. Αυτά περιλαμβάνουν:

• Ανησυχία
• Τρέμουλο
• Εφίδρωση
• Ναυτία και εμετό
• Αϋπνία
• Κατάθλιψη
• Ευερεθιστότητα
• Κόπωση
• Απώλεια της όρεξης
• Πονοκέφαλοι

Σε σοβαρές περιπτώσεις, η απόσυρση από το αλκοόλ μπορεί επίσης να περιλαμβάνει παραισθήσεις, σύγχυση, κρίσεις, πυρετό και αναστάτωση. Όπως στις περισσότερες ψυχικές διαταραχές έτσι και στην διαταραχή σχετιζόμενη με το αλκοόλ η αιτία δεν είναι μία αλλά πολλές που συντελούν η κάθε μια στην εμφάνιση της διαταραχής. Ψυχολογικοί, περιβαλλοντικοί και γενετικοί παράγοντες συντελούν στην εμφάνιση της διαταραχής.

Όσον αφορά το θεραπευτικό κομμάτι, υπάρχουν διάφορες ατομικές θεραπευτικές μέθοδοι για τον αλκοολισμό, συμπεριλαμβανομένης της φαρμακευτικής αγωγής, ατομική και ομαδική συμβουλευτική, ομάδες υποστήριξης, θεραπεία κατ’ οίκον, ομάδες υποστήριξης για την οικογένεια.

Η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών δεν είναι υπόθεση της σύγχρονης κοινωνίας. Είναι συνήθεια τόσο παλιά όσο και κοινωνική ζωή των ανθρώπων. Η κατανάλωση χαμηλών ποσοτήτων συνήθως δεν προκαλεί ιδιαίτερα προβλήματα. Μην περιμένεις να αποκτήσεις σοβαρό πρόβλημα με το αλκοόλ για να ελέγξεις τις συνήθειές σου σχετικά με το ποτό. Μέτρησε πόσες μονάδες αλκοόλης καταναλώνεις την μέρα και πόσες την εβδομάδα. Προσπάθησε να θέσεις όρια και μην ξεχνάς, δεν χρειάζεσαι πολύ ποτό για να διασκεδάσεις.