Δέκα μύθοι και αλήθειες για την ενδοοικογενειακή βία

Γράφει ο Ηλίας Γραμματικόπουλος, Ψυχίατρος - Ψυχοθεραπευτής

ΜΥΘΟΣ: Η ενδοοικογενειακή βία συμβαίνει συχνά μια φορά και αποτελεί ένα μεμονωμένο συμβάν.

Ο ξυλοδαρμός είναι δείγμα εκφοβισμού και ελέγχου που ασκεί ένα άτομο πάνω σε κάποιο άλλο. Δεν είναι απλά μια σωματική επίθεση. Περιλαμβάνει την επαναλαμβανόμενη χρήση διαφόρων τακτικών συμπεριλαμβανομένων τον εκφοβισμό, απειλές, οικονομικό αποκλεισμό, απομόνωση, ψυχολογική και σεξουαλική κακοποίηση. Η σωματική κακοποίηση είναι μέρος αυτών των τακτικών. Οι διάφορες μορφές κακοποίησης αξιοποιούνται από τους θύτες για να διατηρούν την εξουσία και τον έλεγχο πάνω στις συζύγους και τις συντρόφους.

ΜΥΘΟΣ: Η ενδοοικογενειακή βία λαμβάνει χώρα μόνο σε αμόρφωτες, δυσλειτουργικές ή οικογένειες μειονοτήτων.

Η ενδοοικογενειακή βία συμβαίνει σε κάθε είδους οικογένεια και σχέση. Άτομα κάθε κοινωνικής τάξης, κουλτούρας, θρησκείας, σεξουαλικού προσανατολισμού, ηλικίας, φύλου μπορεί να είναι δράστες ή να πέσουν θύματα ενδοοικογενειακής βίας. Γιατροί, πολιτικοί, ψυχολόγοι, αστυνομικοί, δικαστές, δικηγόροι και άλλα επαγγέλματα εμπλέκονται συχνά σε περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας.

ΜΥΘΟΣ: Η κακοποίηση των γυναικών από τους συντρόφους τους δεν είναι ένα φαινόμενο που έχει ανησυχητικές διαστάσεις και δεν θα πρέπει να μας απασχολεί σοβαρά.

Αναμφισβήτητα, η γνώση γύρω από την πραγματική διάσταση του φαινομένου της κακοποίησης των γυναικών από τους συντρόφους τους είναι μία διαδικασία εξαιρετικά δύσκολη εξ’ αιτίας κυρίως τριών πολύ σημαντικών παραγόντων :

α) της ιδιωτικής φύσης της σχέσης και την αθέατη πλευρά των συμπεριφορών βίας μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον

β) του υψηλού «σκοτεινού» αριθμού αυτών των περιστατικών, λόγω της απροθυμίας ή της δυσκολίας του θύματος να καταγγείλει τον δράστη και

γ) της σπάνιας αναγνώρισης της ενδοσυζυγικής βίας ως ξεχωριστού εγκλήματος, για λόγους πολιτικής και κουλτούρας.

Οι τρεις αυτοί παράγοντες υπογραμμίζουν την ιδιαιτερότητα του προβλήματος. Κατά συνέπεια, τα ανεπαρκή στατιστικά δεδομένα που σχετίζονται με την κακοποίηση των γυναικών δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται απαραίτητα ως ένδειξη μειωμένης έκτασης του φαινομένου.

ΜΥΘΟΣ: Οι βίαιοι άνδρες προέρχονται από σπίτια με βία.

Η σχέση μεταξύ της έκθεσης στη βία στη παιδική ηλικία και της πιθανότητας να γίνει κανείς δράστης στη ενήλικη ζωή, είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συμβάλλουν σε κάποιον να χρησιμοποιεί βία στις σχέσεις του. Παρόλο που είναι αλήθεια ότι κάποιοι άντρες που είναι βίαιοι σε γυναίκες όντως προέρχονται από βίαιες οικογένειες, ενώ άλλοι άντρες που είχαν εκτεθεί κατά τη παιδική τους ηλικία σε βίαια περιβάλλοντα, δεν κακοποιούν γυναίκες. Επιλέγουν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα τους με έναν μη επιθετικό και εποικοδομητικό τρόπο.

ΜΥΘΟΣ: Κάποια άτομα αξίζουν «ξύλο».

Κανένας δεν αξίζει να πέσει θύμα κακοποίησης. Το μόνο άτομο που είναι υπεύθυνο για της κακοποίηση/βία είναι ο ίδιος ο δράστης. Η σωματική βία, ακόμη και ανάμεσα σε μέλη της οικογένειας είναι ενάντια στο νόμο και αποτελεί ποινικό αδίκημα που μπορεί να επιφέρει μέχρι και πολυετή φυλάκιση. Η ενδοοικογενειακή βία είναι έγκλημα σε κάθε χώρα!  

ΜΥΘΟΣ: Το αλκοόλ, η χρήση ναρκωτικών, το στρες και οι ψυχικές διαταραχές προκαλούν ενδοοικογενειακή βία.

Παρόλο που υπάρχει υψηλή συσχέτιση μεταξύ αλκοόλ, ή άλλων ουσιών και κακοποίησης, εντούτοις, η χρήση αλκοόλ, ναρκωτικών και το στρες δεν είναι τα αίτια της ενδοοικογενειακής βίας! Μπορεί να πηγαίνουν παράλληλα με αυτήν, αλλά δεν αποτελούν αίτια της βίας. Οι δράστες συνήθως χρησιμοποιούν αυτές τις δικαιολογίες γα τη βίαιη συμπεριφορά τους. Διακόπτοντας την κατάχρηση ουσιών δεν σταματάει και η βία. Γενικά, η ενδοοικογενειακή βία συμβαίνει όταν ένα δράστης έχει μάθει και επιλέγει τη βία. Η χρήση ουσιών και η  ενδοοικογενειακή βία πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν ξεχωριστές διαταραχές.

ΜΥΘΟΣ: Μόνο ο δράστης έχει την ικανότητα να σταματήσει την βία

Η ενδοοικογενειακή βία επηρεάζει τους πάντες. Όταν υπάρχει βία σε μια οικογένεια, συμμετέχουν όλα τα μέλη στη δυναμική, συνεπώς όλοι πρέπει να αλλάξουν για να σταματήσει η βία.Ο ξυλοδαρμός είναι συμπεριφορική επιλογή για την οποία ο δράστης πρέπει να νιώσει υπεύθυνος. Πολλές κακοποιημένες γυναίκες κάνουν αμέτρητες προσπάθειες να αλλάξουν την συμπεριφορά τους με την ελπίδα ότι αυτό θα σταματήσει την κακοποίηση. Κι όμως, αυτό δεν έχει αποτέλεσμα. Έρευνες δείχνουν πως άντρες που κακοποιούν τις γυναίκες τους κακοποιούν και τα παιδιά τους στο 70% των περιπτώσεων. Ακόμη και όταν τα παιδιά δεν κακοποιούνται άμεσα, υποφέρουν ως αποτέλεσμα στη θέαση της κακοποίησης.

ΜΥΘΟΣ: Οι κακοποιημένες γυναίκες είναι μαζοχίστριες και προκαλούν αυτές την κακοποίηση. Αν ήταν τόσο άσχημα, θα είχαν φύγει. Τελικά πρέπει να τους αρέσει.

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι γιατί μία γυναίκα δεν επιλέγει την φυγή. Το να παραμένει, δεν σημαίνει πως η κατάσταση είναι καλή ή ότι δεν θα ξανακακοποιηθεί. Η φυγή μπορεί να είναι επικίνδυνη. Γυναίκες που βιώνουν κακοποίηση κάνουν συχνά επαναλαμβανόμενες προσπάθειες να αφήσουν τις σχέσεις τους, αλλά αποτρέπονται από το να το κάνουν από την αυξημένη βία και τις τακτικές ελέγχου του δράστη. Άλλοι παράγοντες οι οποίοι αναστέλλουν την ικανότητα του θύματος να φύγει περιλαμβάνουν οικονομική εξάρτηση, κοινωνική απομόνωση, θρησκευτικοί και πολιτισμικοί φραγμοί, αφοσίωση στον δράστη και τη σχέση και φόβος περαιτέρω κακοποίησης. Έχει εκτιμηθεί ότι ο κίνδυνος σε ένα θύμα αυξάνει κατά 70% όταν προσπαθεί να φύγει, καθώς ο δράστης κλιμακώνει τη χρήση βίας όταν ξεκινάει να χάνει τον έλεγχο. Σύμφωνα με έρευνες, η πιο επικίνδυνη στιγμή για μια γυναίκα που κακοποιείται είναι όταν προσπαθεί να φύγει.

ΜΥΘΟΣ: Οι δράστες είναι βίαιοι σε όλες τις σχέσεις τους.

Οι περισσότεροι δράστες δεν ακούν βία σε άλλες σχέσεις τους για να λύσουν διαμάχες. Γενικά, δεν επιτίθενται στα αφεντικά τους ή σε ανθρώπους στο δρόμο, παρόλο το θυμό τους. Δεν είναι πιο θυμωμένοι από εμάς και χρησιμοποιούν το θυμό ως δικαιολογία για τη συμπεριφορά τους. Οι δράστες τυπικά παρουσιάζουν μια διαφορετική προσωπικότητα εκτός σπιτιού γεγονός που δυσχεραίνει την ικανότητα του θύματος να περιγράψει τις εμπειρίες του σε άτομα εκτός οικογένειας.

ΜΥΘΟΣ: Άνδρες και γυναίκες χρησιμοποιούν τη βία κατά των συντρόφων τους στον ίδιο βαθμό.

Σύμφωνα με έρευνες, γυναίκες και άνδρες χρησιμοποιούν παρόμοιους τρόπους σωματικού εξαναγκασμού. Επίσης άνδρες και γυναίκες θυματοποιούνται στον ίδιο βαθμό και με την ίδια ένταση. Οι διαφορές στη βία των δύο φύλων αναδεικνύονται όταν εξετάζουμε τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας μέσα στο κοινωνικό περιβάλλον και στις συνθήκες κάτω από τις οποίες εκδηλώνονται. Τα κίνητρα των βίαιων γυναικών διαφέρουν από αυτά των βίαιων ανδρών. Οι άνδρες χρησιμοποιούν βία για να ελέγξουν και να υποτάξουν τις γυναίκες τους, ενώ οι γυναίκες χρησιμοποιούν βία για να γλιτώσουν ή να αποδράσουν από τους βίαιους συντρόφους τους.