Εκδήλωση μνήμης της Γενοκτονίας των Ποντίων στο Άνω Ζερβοχώρι

Ο Εκπολιτιστικός Μορφωτικός Σύλλογος Άνω Ζερβοχωρίου «ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΝΙΑΤΑ» σας καλεί στην εκδήλωση μνήμης για την γενοκτονία των Ποντίων, που θα γίνει την Κυριακή 14 Μαΐου 2023 και ώρα 6:00μ.μ., στο μνημείο των ποντίων στην πλατεία του Άνω Ζερβοχωρίου.

Θα πραγματοποιηθεί ένα αφιέρωμα στη μνήμη και στο έργο του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΦΩΤΙΑΔΗ ΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ.

"Ακολουθεί ένα παλαιότερο αφιέρωμα με λίγα λόγια για το έργο και τη ζωή του, ενώ παράλληλα γράφεται και η ιστορία του χωριού, μια ιστορία κοινή για όλους μας.

Κωσταντίνος Φωτιάδης του Θεοδώρου και της Μαρίας (το γένος Συμεωνίδου, αδερφός του Βαγγέλη Φωτιάδη).

Νομίζω πως αξίζει αυτό το αφιέρωμα, όλοι θυμόμαστε τον Κυρ-Κώστα στο χωριό μας, για την πολύ σημαντική δουλειά που έκανε δημιουργώντας γενεαλογικά δέντρα. Αρχικά συγκέντρωσε υλικό για τη δική του οικογένεια, τους Φωτιαδαίους και στη συνέχεια για όλα σχεδόν τα σόγια στο Άνω Ζερβοχώρι, Συμεωνιδαίους, Γαϊτανιδαίους, Χριστοφοριδαίους, κτλ…. Αν μάλιστα σκεφτεί κανείς ότι έπρεπε να κρατάει συζητώντας με τους πιο ηλικιωμένους συγχωριανούς, γραπτές σημειώσεις, να τις περνάει μετά στη γραφομηχανή και στη συνέχεια να σχεδιάζει με το χέρι σε μεγάλα φύλλα χαρτί, τα γενεαλογικά δέντρα, θα εκτιμήσει περισσότερο τον τεράστιο κόπο και χρόνο που χρειάστηκε για να τα ολοκληρώσει. Σε πάρα πολλά σπίτια στο Άνω Ζερβοχώρι θα δει κανείς μέχρι και σήμερα τα «Γενεαλογικά δέντρα» που δημιούργησε, μιας και όταν τα ολοκλήρωνε τα χάριζε σε πολλαπλά αντίγραφα στους συγχωριανούς του, για να τους ευχαριστήσει για τις πληροφορίες που του έδωσαν και γιατί θεωρούσε πως η δουλειά του έπρεπε να διατηρηθεί ως μέρος της συλλογικής μνήμης. Ένα τέτοιο δέντρο φιγουράρει και στο δικό μου πατρικό σπίτι σε περίοπτη θέση.

Ο Φωτιάδης Κώστας γεννήθηκε τον Ιανουάριο του 1929 στο Παλιό (Κάτω) Ζερβοχώρι, όπου ζούσε η ευρύτερη οικογένεια. Η προσφυγική ποντιακή οικογένεια καταγόταν από το Τερέκιοϊ (Δερε-κιοϊ, χωριό που το διαρρέει ποτάμι), το οποίο μαζί με 17 ελληνικά χωριά, 1 αρμένικο και 2 τουρκικά αποτελούσαν όλα μαζί το λεγόμενο Απές ή Επές ή Χαπές (επαρχία Ζάρας, νομός Σεβάστειας).

Η ζωή ήταν δύσκολη στο Ζερβοχώρι και η ελονοσία (εξαιτίας του Βάλτου- λίμνη των Γιαννιτσών) θέριζε τους Τερεκιολήδες που είχαν εγκατασταθεί εκεί. Έτσι αποφάσισαν να μετακινηθούν λίγο πιο ψηλά, στη Ροδίνα, που εκτός του ότι ήταν 5-6 μέτρα πιο ψηλά την έπιανε και αέρας (βοριάς -Καρατζοβίτης) διώχνοντας τα κουνούπια. Ήρθε η τεχνική υπηρεσία και χάραξε τα 120 οικόπεδα, όπου έβαλαν κλήρο, για να ανακατευτούν οι οικογένειες, και έγινε η διανομή τους το 1933. Έτσι δημιουργήθηκε σιγά σιγά το νέο τους χωριό, το Άνω Ζερβοχώρι, όπου και εγκαταστάθηκαν οριστικά. Χαρακτηριστικό είναι ότι όταν μετακινήθηκαν οι πρόσφυγες από το Κάτω Ζερβοχώρι στο καινούριο χωριό, μετά από περίπου μία δεκαετία που έζησαν στο παλιό, μόνο δέκα μικρά παιδιά είχαν επιβιώσει, από ένα ολόκληρο χωριό, ανάμεσά τους και ο Κώστας Φωτιάδης.

Στην αρχή οι χωριανοί πήγαιναν για εκκλησιασμό στο Κάτω Ζερβοχώρι ή το Αγγελοχώρι και για σχολείο χρησιμοποιήθηκαν τα σπίτια των Χριστοφορίδη Θεόφιλου και Γιάννη Φωτιάδη.

Το 1935 χτίστηκε η παλιά εκκλησία, με πρώτα υλικά την πουρόπετρα και τα πλιθιά και με προσωπική εργασία πολλών χωριανών. Βρισκόταν μπροστά από το σημερινό σχολείο και χρησίμευε ταυτόχρονα και για σχολείο μέχρι το 1948. (Στην ιστοσελίδα μας υπάρχει η σχετική φωτογραφία της παλιάς αυτής εκκλησίας). Όλη την εβδομάδα είχαν τα θρανία μέσα και το Σάββατο το μεσημέρι τα έβγαζαν για να λειτουργήσει την Κυριακή η εκκλησία.

Εκεί λοιπόν σε αυτό το σχολείο τέλειωσε το τετρατάξιο δημοτικό το 1939. Το σχολείο ήταν τότε μονοθέσιο με πρώτο δάσκαλο τον Καγκελίδη Σάββα και νηπιαγωγό την Κανάρα Ευανθία. Στην αρχή είχε λίγα παιδιά, περίπου τριάντα, όμως σιγά σιγά τα παιδιά πλήθαιναν. Έτσι, λίγο καιρό μετά δύο δάσκαλοι δούλευαν σ’ αυτό, ένας ήταν ο Καγκελίδης διορισμένος από το κράτος και ο δεύτερος ο Φωτιάδης Γεώργιος (Γιώρικας) του Παύλου και της Σοφίας – αδελφός του Γιάννη του δάσκαλου- που παρόλο που είχε τελειώσει μόνο το Γυμνάσιο στη Βέροια τον πλήρωναν οι γονείς για να διδάσκει τα παιδιά τους. Πρέπει επιπλέον να σημειωθεί ότι η ηλικία των παιδιών που φοιτούσαν στο δημοτικό κυμαινόταν από έξι έως δεκαέξι δεκαεφτά χρονών μέχρι να καταφέρουν να πάρουν το απολυτήριο του δημοτικού, γιατί τα χρόνια ήταν δύσκολα και η τακτική φοίτηση δεν ήταν κάτι αυτονόητο.

Εννιά μόνο παιδιά από το Άνω Ζερβοχώρι μπήκαν στην Α΄, Β΄ή Γ΄ τάξη του Οκτατάξιου γυμνασίου Βέροιας, ανάμεσα τους και ο Κώστας Φωτιάδης. Άλλα παιδιά του χωριού μας που φοίτησαν τότε στο γυμνάσιο ήταν ο ¨Αντώνης ο Φωστηρόπουλος¨ (δάσκαλος, ο γιός του σήμερα, ο Ιωάννης Φωστηρόπουλος είναι Δήμαρχος Παλαιού Φαλήρου και μέλος της ιστοσελίδας μας.) Ο ¨Ανέστης ο Ανδρεάδης¨ (γιατρός), ο ¨Φωτιάδης Γρηγόρης¨ (μικρό Πολυτεχνείο)…

Στη Βέροια τα παιδιά νοίκιαζαν σπίτι και κάθε Σάββατο γύριζαν με τα πόδια στο χωριό να πλυθούν, να φάνε, να πάρουν εφόδια για την επόμενη εβδομάδα. Καμιά φορά αν κάποιος χωριανός πήγαινε στη Βέροια με το κάρο, φόρτωναν τις τσάντες τους σ’ αυτό και ήταν πιο εύκολο το περπάτημα μέχρι την πόλη.

Έτσι κάπως ξεκίνησε και ο Κώστας Φωτιάδης τη φοίτησή του, στο οκτατάξιο γυμνάσιο της Βέροιας και κατάφερε να το ολοκληρώσει, αντί για το 1948, το 1951 αφού η δεκαετία του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου, της Κατοχής και του Εμφυλίου μόνο τακτική φοίτηση δεν επέτρεπε. Μετά την αποφοίτηση του, υπηρέτησε στο στρατό και κατόπιν ξεκίνησε να δουλεύει ως υπάλληλος στο Δημόσιο Ταμείο -εφορεία. Παντρεύτηκε το 1955 την Ερμιόνη Χατζή από τη Βέροια. Δεν περιορίστηκε όμως μόνο στην δουλειά του στη Εφορεία, επειδή ήταν ανήσυχο πνεύμα και ενδιαφερόταν ιδιαίτερα για την οικογενειακή ιστορία, αλλά και την ιστορία του χωριού του. Πήρε συνεντεύξεις από κάποιους συγχωριανούς μας – κυρίως για τα χρόνια πριν την ανταλλαγή των πληθυσμών και τις δυσκολίες που πέρασαν, μέχρι να καταφέρουν να εγκατασταθούν στην Ελλάδα. Μεταξύ αυτών που του μίλησαν ήταν ο Αλέξιος Γαϊτανίδης, ο Θόδωρος Κωνσταντινίδης (από το Μουρασίλ) και ο Γαϊτανίδης Κωσταντίνος (Πήλος), σε βιντεοσκοπημένες συζητήσεις (η βιντεοσκόπηση έγινε από τον Αβραμίδη Γιάννη, το 1988).

Αρχικός σκοπός του Κώστα Φωτιάδη ήταν να γράψει ένα βιβλίο για την οικογενειακή ιστορία των Φωτιαδαίων, το οποίο προχώρησε σε σημαντικό βαθμό χωρίς όμως να καταφέρει να το εκδώσει ολοκληρωμένο. Εν τούτοις έδωσε σημαντικά στοιχεία για την ιστορία του Τερέκιοϊ στον Πόντο και για τα πρώτα χρόνια των προσφύγων στην Ελλάδα σε όποιον ερευνητή του το ζητούσε. Χάρη σε αυτόν υπάρχουν στοιχεία για τα θύματα του Τοπάλ Οσμάν στο Τερεκιοϊ, το 1920, μεταξύ των οποίων ήταν και συγγενείς της μητέρας του Μαρίας (το γένος Συμεωνίδη). Ο Πολιτιστικός Σύλλογος του Άνω Ζερβοχωρίου, Ποντιακά Νιάτα, έγραψε τα ονόματα των θυμάτων του Τοπάλ Οσμάν -θύματα και αυτά της γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού- στο ηρώο του χωριού και τίμησε τον Κώστα Φωτιάδη σε εκδήλωσή του, για τη συνεισφορά του στη διατήρησης της μνήμης.

Ο Κώστας Φωτιάδης μετά την συνταξιοδότησή του εγκαταστάθηκε στη Βέροια μένοντας πάντα δραστήριος μέχρι πολύ πρόσφατα", αναφέρει ο Ευστάθιος Γαϊτανίδης.