Με τον ΣΧΟΒ σε Βελβεντό – Καταφύγι

Του Νίκου Τσιαμούρα

Βυζαντινά  μνημεία  και γεφύρια  χαμένα στο χρόνο, ιστορικά φαράγγια, αρχαιολογικά μονοπάτια και το πράσινο των Πιερίων, που σμίγει με το μπλε της λίμνης Πολύφυτου. Σκέφτομαι πόσες ομορφιές μας  χαρίζει ακόμη αυτός ο πολύπαθος πλανήτης.

Φύγαμε από την Βέροια περάσαμε την Καστανιά και τον Πολύμυλο.

Περάσαμε την γέφυρα του Πολύφυτου μέχρι και το 2004 ήταν η μεγαλύτερη της Ελλάδος (1372μ.), τώρα είναι δεύτερη μετά την γέφυρα του Ρίου – Αντίρριου (2252 μ.). Η  λίμνη  Πολυφύτου είναι τεχνητή και κατασκευάστηκε το 1973, αποτελεί ιδιοκτησία της ΔΕΗ . Έχουν καταγραφεί 17 είδη ψαριών του γλυκού νερού.

Σημαντικός βιότοπος για τα αρπακτικά πουλιά, έχουν αναφερθεί 10 διαφορετικά είδη θηλαστικών.

 Το Βελβεντό, η κωμόπολη των 4000 χιλιάδων κατοίκων απλώνει τις γειτονιές της  σε υψόμετρο 450 μέτρων, εκεί όπου ο δασωμένος ορεινός όγκος των Πιερίων διαχωρίζει το νοτιοανατολικό άκρο του νομού Κοζάνης από τον νομό Πιερίας.

Το όνομα της κωμόπολης πιθανόν δόθηκε από ελληνόφωνους Λατίνους αποίκους ή από στρατιώτες που κατάγονταν από το  σημερινό  Benevento της Ιταλίας, σε ανάμνηση του τόπου τους.

Η πόλη Benevento σήμερα βρίσκεται 50 χλμ. βόρεια της Νάπολης και στη θέση της αρχαίας πόλης Benevetun (ελληνικά Βελβεντός ). Στα χρόνια της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, πιστευόταν ότι ιδρύθηκε από τον Διομήδη μετά τον τρωικό πόλεμο.

Επίσης υπάρχει κάποια σχέση με την αρχαία Θρακική θεότητα Βένδις αντίστοιχη της θεάς Αρτέμιδος – προστάτιδα της φύσης και έτρεχε στα γύρω δάση ρίχνοντας τα βέλη της.

Αρκετά όμορφα αρχοντικά θεσσαλομακεδονικής αρχιτεκτονικής 18ου και 19ου αιώνα. Ευρύχωρα  δίπατα σπίτια, τετράριχτες στέγες, χαγιάτια και βαριές αυλόπορτες. Άφθονες βυζαντινές ή μεταγενέστερες εκκλησίες όπως αυτή του Αγίου Μηνά ( 12ος αιών) του Αγίου Νικολάου ( 16ος αιών) και πολλές άλλες.

Ξεκινάμε από το Βελβεντό και το εξοχικό κέντρο ‘Μετόχι’ 525μ.υψόμετρο, με κατεύθυνση Β.Α. με προορισμό το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου από  όπου περνάει το διεθνές ορειβατικό μονοπάτι Ε 4.

Ακολουθούμε το δρόμο που πάει για το φαράγγι του ‘Σκεπασμένου’. Αφήσαμε αριστερά μας το φαράγγι των 9 Πιερίδων Νυμφών ή ‘σκεπασμένο’, το οποίο ξεκινά από το χωριό Καταφύγι και χύνεται στην τεχνητή λίμνη του Πολύφυτου. Το ‘σκεπασμένο’ ή  φαράγγι της Λάφιστας, με τους καταρράκτες τις φυσικές λιμνούλες και τους εντυπωσιακούς βράχους είναι χάρμα οφθαλμών.

Η περιοχή ονομάσθηκε έτσι εξαιτίας ενός σημείου όπου το ρέμα σκεπάζεται από τη γη. Η βλάστηση οργιάζει, φυλλοβόλοι θάμνοι όστριας, γαύρου, φράξου, κοκορεθιάς, κουτσουπιάς, χρυσόξυλου, χνοώδους δρυός μαζί με αείφυλλους θάμνους πρίνου και οξύκεδρου κάνουν την παραμονή ονειρεμένη.

Σήμερα , Νοέμβρης μήνας με τις συνεχόμενες βροχές το φαράγγι είναι να το θαυμάζεις  μόνο και τίποτα περισσότερο, επικίνδυνο και γλιστερό. Δέκα λεπτά μετά το Μετόχι δεξιά μας συναντάμε διασταύρωση του μονοπατιού το οποίο  ανεβαίνει στο καταφύγιο του Ο.Σ. Βελβεντού. Προσπερνάμε την διασταύρωση, φτάνουμε στο ποτάμι ‘Ξηρόλακας’ ανεβαίνουμε τα σκαλάκια του προστατευτικού φράγματος, το περνάμε εύκολα απέναντι και αμέσως βγαίνουμε σε δρόμο, τον ακολουθούμε δεξιά, συναντάμε πινακίδα δεξιά για ‘φαράγγι Αγίου Νικολάου’, την προσπερνάμε και ανηφορίζουμε, σύντομα συναντάμε διασταύρωση  δεξιά για το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου σε υψόμετρο 640μ.

 Από τον Άγιο Γεώργιο συνεχίζουμε το Ε4, από μουλαρόστρατα που παλιά χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι του καταφυγίου για να επικοινωνούν με το Βελβεντό.

Η διαδρομή είναι θαυμάσια και ανηφορική. Στην αρχή οδοιπορούμε σε χαμηλή βλάστηση θάμνους και πουρνάρια. Ανηφορίζοντας ομαλά από  ‘καγκέλια’ και ανεβαίνοντας συνεχώς και μετά από 40 λεπτά διαδρομή σε υψόμετρο 870 μέτρων, συναντάμε δεξιά μας διασταύρωση με μονοπάτι που ανεβαίνει για Αι Θανάση, που την προσπερνάμε. Σύντομα περάσαμε τη ρεματιά με   μια χτιστή παλιά βρύση χωρίς νερό  και το καταρράκτη αθέατο χωρίς νερό μια που το ρέμα είναι στεγνό. Εμείς συνεχίζουμε αριστερά και ανηφορίζουμε με βόρεια κατεύθυνση, φτάνουμε σε ράχη, συνεχίζουμε βορειοανατολικά και καταλήγουμε σε ξέφωτο σε υψόμετρο 1000μέτρων με θέα   καταπληκτική στο φαράγγι του ‘Σκουλαρικιότικου’ ρέματος και του ‘Σκεπασμένου’. Τα πρώτα δένδρα δάσους από πεύκα κάνουν την εμφάνιση τους  -διαδρομή ονειρεμένη –  με το τραγούδι κάποιων πουλιών συνεχίζουμε. Στα αριστερά μας όπως οδοιπορούμε διασταυρωνόμαστε με μονοπάτι που κατεβαίνει στον μεγάλο καταρράκτη του φαραγγιού. Το προσπερνάμε , ανηφορίζουμε και στην συνέχεια κατηφορίζουμε ελαφρά, και φτάνουμε σε διασταύρωση 500 μέτρα πριν την γέφυρα της Αγίας Παρασκευής. Ανεβαίνουμε ίσια από ‘καγκέλια’ έχοντας δεξιά μας τη ρεματιά με τους δεκάδες καταρράκτες, καταλήγουμε σε ράχη, στην συνέχεια σε λιβάδια, φτάνουμε δεξιά μας σε εκκλησία με το νεκροταφείο του χωριού. καταλήγουμε στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου μέσα στο χωριό. Μετά από μια πεζοπορία 3 ωρών με σκηνές ανεπανάληπτης ομορφιάς από εικόνες και χρώματα του Φθινοπώρου.

Το Καταφύγι κτισμένο σε υψόμετρο 1440 μέτρων στις πλαγιές των Πιερίων  με θέα όλη τη λεκάνη του Αλιάκμονα και το ανατολικό Βέρμιο, μας υποδέχεται 11+30  ή ώρα  πρωινό Κυριακής σε μια πανέμορφη τοποθεσία. Εδώ έζησε κάποιο διάστημα ο διάσημος Ζορμπάς.

Γεννήθηκε στον Κολινδρό του νομού Πιερίας το 1865. Γιός του Φώτη Ζορμπά ενός πλούσιου τσέλιγκα και κτηματία.  Καταδιωκόμενος από τους Τούρκους έφυγε για το Καταφύγι του νομού Κοζάνης. Εργάσθηκε ως μεταλλωρύχος στον Ίσβορο   (Στρατονίκη).

‘Έκλεψε’ και παντρεύτηκε την Ελένη κόρη του αρχιεργάτη Γιάννη  Καλκάνη. Μαζί της απέκτησε 12 παιδιά ( έζησαν τελικά τα επτά). Οι πόλεμοι και ο θάνατος της γυναίκας του φέρνουν δυστυχία στην οικογένεια του. Εγκαταλείπει το Παλαιοχώρι Χαλκιδικής όπου διέμενε και το 1915 φεύγει για το Άγιο Όρος με την απόφαση να γίνει καλόγερος.

Στο Άγιο Όρος γνωρίζεται με τον Νίκο Καζαντζάκη και τους δένει μια βαθιά φιλία. Η ταραγμένη ζωή του θα σταματήσει στα Σκόπια. Ξαναπαντρεύτηκε, έκανε και άλλα παιδιά και νέα οικογένεια. Ο Β΄ παγκόσμιος πόλεμος, η πείνα και  η ναζιστική σκλαβιά τον έστειλαν στο τάφο το 1941.Βρίσκεται θαμμένος στο νεκροταφείο των Σκοπίων.

Από τον Ζορμπά εμπνεύστηκε  ο Νίκος Καζαντζάκης και έγραψε το έργο ‘Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά’.

Λίγο πριν τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο (απογραφή 1940)  το χωριό απαριθμούσε 1566 κατοίκους.

Μετά την κατοχή  και τα τραγικά χρόνια του εμφυλίου σε μια αγροτική οικονομία που κατέρρεε αναγκάζουν  τους κατοίκους σχεδόν στο σύνολο τους να ξενιτευτούν είτε στο εξωτερικό είτε στα μεγάλα αστικά κέντρα. Το Καταφύγι ερήμωσε, η απογραφή του 1951 αναφέρει μόλις 16 άτομα.  

6 φίλοι ορειβάτες  οι πιο ‘extreem’ συνέχισαν για το καταφύγιο του ΣΕΟ Κοζάνης και γύρισαν μετά τις 6 στο Βελβεντό κάνοντας νυκτερινή πεζοπορία.

(Με προσεκτικά βήματα περπατούν ανάμεσα στα δέντρα και τους θάμνους, ενώ οι φακοί κεφαλής φώτιζαν τον δρόμο τους. Τ α φώτα του Βελβεντού, που όλο και πλησιάζουν, τους δίνουν την κατεύθυνση)………

Εμείς, πήραμε το μονοπάτι της επιστροφής. Απομεσήμερο και ο καφές στην πλατεία του χωριού πίνετε ευχάριστα , μας δίνει δυνάμεις για τον δρόμο του γυρισμού.

 Άλλη μια ορειβασία άλλη μια εξόρμηση πήρε τέλος με επιτυχία.

Η φύση για μια άλλη φορά ήταν γενναιόδωρη μαζί μας. Η φύση  που ποτέ δεν σταματά να μας μαγεύει.

Υ.Γ. Συγχαρητήρια σε όλη την συντροφιά και ιδιαίτερα στους νέους φίλους που ήταν μαζί μας  για πρώτη φορά και τα κατάφεραν χωρίς δυσκολία.