Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας – Ενημέρωση για την αποτελεσματική πρόληψη έναντι της νόσου

Ο μήνας Ιανουάριος έχει ορισθεί ως διεθνής μήνας ευαισθητοποίησης κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Ο κίνδυνος  για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας αυξάνει σημαντικά για τις γυναίκες ηλικίας άνω των 30 ετών. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας μπορεί να προληφθεί και να θεραπευτεί, αρκεί να εντοπιστεί έγκαιρα και να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), o καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τέταρτος πιο συχνός καρκίνος στις γυναίκες παγκοσμίως με περίπου 604.000 νέες περιπτώσεις το 2020. Από τους εκτιμώμενους 342.000 θανάτους από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας το 2020, περίπου το 90% αυτών συμβαίνουν σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος ενώ το 80% των περιπτώσεων παγκοσμίως εντοπίζεται στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η διαφορά αυτή οφείλεται κυρίως σε περιορισμένη πρόσβαση των γυναικών σε υπηρεσίες φροντίδας υγείας, πρόληψης με συνέπεια την καθυστερημένη διάγνωση και τη μη έγκαιρη παρέμβαση.

Όσον αφορά στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια του ΠΟΥ και την Ελλάδα ειδικότερα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Παρατηρητηρίου Καρκίνου (Global Cancer Observatory) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Διεθνούς Οργανισμού Έρευνας για τον Καρκίνο, το 2020 υπολογίστηκε ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί τη 10η πιο συχνή κακοήθεια στις γυναίκες, ενώ για τις γυναίκες ηλικίας μεταξύ 15-44 ετών αποτελεί την 3η πιο συχνή κακοήθεια.

Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human Papillomavirus, HPV) αποτελεί σχεδόν πάντα (περίπου σε ποσοστό 95%) το αίτιο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. O HPV είναι ένας ιός που μπορεί να μεταδοθεί μέσω σεξουαλικής επαφής. Υπάρχουν πολλοί τύποι HPV. Ορισμένοι τύποι HPV μπορεί να προκαλέσουν αλλοιώσεις στον τράχηλο μιας γυναίκας που με την πάροδο του χρόνου μπορεί να οδηγήσουν σε ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.

Παράγοντες κινδύνου

• Η έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας σε μικρή ηλικία. Η έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας σε μικρή ηλικία αυξάνει τον πιθανότητα μόλυνσης με HPV.
• Οι πολλαπλοί σεξουαλικοί σύντροφοι. Η πιθανότητα μόλυνσης με HPV αυξάνει ανάλογα με τον αριθμό των σεξουαλικών συντρόφων και συγκεκριμένα όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των σεξουαλικών συντρόφων ενός ζευγαριού τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος μόλυνσης με HPV.
• Το κάπνισμα. Το κάπνισμα έχει συσχετισθεί με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
• Εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Γυναίκες με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα από άλλη αιτία, ή λόγω χρόνιας λήψης φαρμάκων και με λοίμωξη από HPV διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
• Άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα  (όπως η λοίμωξη από χλαμύδια, γονόρροια, σύφιλη και HIV/AIDS) αυξάνει τον κίνδυνο λοίμωξης από HPV.

Η παγκόσμια στρατηγική για την εξάλειψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ως ένα σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας, που εγκρίθηκε από την Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας το 2020, συνιστά μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την πρόληψη και τον έλεγχο του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στον πληθυσμό. Οι βασικοί πυλώνες του σχεδίου αυτού αφορούν την πρωτογενή πρόληψη μέσω επέκτασης του εμβολιασμού έναντι του  ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV), τη δευτερογενή πρόληψη μέσω του προσυμπτωματικού ελέγχου και την τριτογενή πρόληψη μέσω της χορήγησης  θεραπείας για όλες τις γυναίκες που έχουν διαγνωσθεί με τη νόσο,  παγκοσμίως.

Οι προτεινόμενες ενέργειες περιλαμβάνουν παρεμβάσεις καθ’ όλη  τη διάρκεια της ζωής των ανθρώπων.

Για τα παιδιά συστήνεται:

• Εμβολιασμός των κοριτσιών ηλικίας 9-14 ετών έναντι του ιού HPV ιδανικά πριν την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας – Στη χώρα μας η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών συστήνει τον εμβολιασμό και για τα δύο φύλα από την ηλικία των 9 ετών.
• Ενημέρωση του πληθυσμού αναφορικά με τους κινδύνους του καπνίσματος για την υγεία
• Σεξουαλική αγωγή προσαρμοσμένη στην ηλικία και την ανάγκες των διαφορετικών πληθυσμών
• Ενημέρωση και προώθηση χρήσης προφυλακτικού στο σεξουαλικά ενεργό πληθυσμό

Για γυναίκες του γενικού πληθυσμού από την ηλικία των 30 ετών και για γυναίκες με HIV από την ηλικία των 25 ετών συστήνεται:

• Τακτικός έλεγχος με υψηλής αξιοπιστίας εργαστηριακές εξετάσεις(HPV DNA test και HPV mRNA) κάθε 5 έως 10 χρόνια, ακολουθούμενος με θεραπεία άμεσα ή όσο το δυνατόν γρηγορότερα στα άτομα με διάγνωση HPV.
• Οι γυναίκες που ζουν με HIV πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο συχνότερα, κάθε 3 έως 5 χρόνια.

Ανεξαρτήτως ηλικίας σε περίπτωση διηθητικού καρκίνου συστήνεται:

• Χειρουργική επέμβαση
• Ακτινοθεραπεία
• Χημειοθεραπεία
• Παρηγορητική φροντίδα

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της Ελληνικής Μαιευτικής & Γυναικολογικής Εταιρείας:

Η έναρξη του ελέγχου έναντι του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας θα πρέπει να ξεκινάει με τη συμπλήρωση του 21ου έτους της ηλικίας μιας γυναίκας με εξαίρεση περιστατικά ανοσοκατεσταλμένων ατόμων όπου ο έλεγχος συνιστάται να ξεκινάει νωρίτερα.

Σε γυναίκες ηλικίας 21-30 ετών συστήνεται η παρακολούθηση με κυτταρολογική εξέταση κολποτραχηλικού επιχρίσματος (εξέταση Παπανικολάου) κάθε τρία χρόνια. Στην ηλικιακή ομάδα άνω των 30 ετών συστήνεται ο ανά τριετία έλεγχος των γυναικών με συνδυασμό κυτταρολογικής εξέτασης και εξέτασης για HPV DNA.

“O καρκίνος του τραχήλου της μήτρας μπορεί να προληφθεί. Καμία γυναίκα δεν πρέπει να πεθάνει από αυτό το νόσημα… “Ένα μέλλον χωρίς καρκίνο του τραχήλου μας μήτρας είναι στα χέρια μας. Έχουμε τη γνώση και τα εργαλεία..” 

(Dr Nino Berdzuli, Διευθυντής Προγραμμάτων Υγείας Χωρών στον ΠΟΥ/Ευρώπη)