Το προσφυγικό ζήτημα και οι ευθύνες της Ευρώπης

Γράφει ο Τάσος Βασιάδης

Το κλίμα της προεκλογικής αντιπαράθεσης των τελευταίων ημερών βάρυνε ακόμα περισσότερο, με το δραματικό και πολύνεκρο ναυάγιο που συνέβη στα ανοικτά της Πύλου και στοίχισε την ζωή σε εκατοντάδες συνανθρώπους μας.

Χαρακτηριστικό στοιχείο της ανείπωτης αυτής τραγωδίας υπήρξε το γεγονός ότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι διακινούνταν παρανόμως και σε συνθήκες απόλυτης επικινδυνότητας που αποδείχθηκαν μοιραίες.

Εν μέσω επομένως της γενικής πένθιμης ατμόσφαιρας των ημερών, αναζωπυρώθηκε στα πλαίσια της προεκλογικής αντιπαράθεσης και το προσφυγικό - μεταναστατευτικό ζήτημα που από καιρό απασχολούσε την επικαιρότητα.

Επισημαίνεται ότι πέραν των επίκαιρων σημαντικών γεγονότων, μέρος της διεθνούς ειδησεογραφίας απασχολούν οι παρατεινόμενες συγκρουσιακές καταστάσεις που σταδιακά κλιμακώνονται και προκαλούν μεγάλη έξαρση μετακίνησης προσφύγων που καταφθάνουν συνεχώς στις χώρες της Ευρώπης και ειδικότερα στην Ελλάδα, με μεγάλο κίνδυνο για την ζωή τους, λόγω των θαλασσίων περασμάτων, τα οποία διασχίζουν παρανόμως με συνθήκες υψηλής επικινδυνότητας και έλλειψης ασφάλειας.

Επισημαίνεται ότι ο αριθμός των προσφύγων που φτάνουν στην Ελλάδα, έχει αυξηθεί δραματικά και ανέρχεται σε εκατοντάδες χιλιάδες από τις αρχές του 2015, σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (HCR).

Κατά τη διάρκεια του ίδιου διαστήματος, χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη Μεσόγειο, στην προσπάθεια να διέλθουν τα θαλάσσια σύνορα της Ευρώπης.

Τονίζεται ότι σημαντικός παράγων για την έξαρση της ανεξέλεγκτης προσφυγικής ροής, αποτελεί η πλημμελής συνεργασία για το ζήτημα αυτό, με τις γειτονικές χώρες της Μεσογείου όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος, η Λιβύη και η Τυνησία και η πολυπλοκότητα στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, που συμπεριλαμβάνει την με άθλιο τρόπο μεταφορά ανθρωπίνων υπάρξεων, το λαθρεμπόριο, την διακίνηση ναρκωτικών, το εμπόριο όπλων και άλλες έκνομες δραστηριότητες.

Το μείζον ζήτημα που αναδεικνύεται από αυτήν την κατάσταση είναι το επισφαλές υγειονομικό περιβάλλον που δημιουργείται εξ αιτίας του μεγάλου αριθμού των προσφύγων που φθάνουν συνεχώς στην χώρα και τους κινδύνους που ελλοχεύονται για τους ίδιους και τις τοπικές κοινωνίες.

Το υγειονομικό πρόβλημα που εκδηλώνεται στους πρόσφυγες συνδέεται με τις ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, τις υποτυπώδεις συνθήκες υγιεινής, την έκθεση στο ψύχος, την έλλειψη επαρκούς αερισμού και πρόσβασης σε φυσικό φωτισμό, την κακή διατροφή και την ανύπαρκτη ή πολύ περιορισμένη πρόσβαση σε εξωτερικούς χώρους και σε σωματική άσκηση.

Αυτά όλα αποτελούν παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση και τη μετάδοση διαφόρων ασθενειών όπως λοιμωδών, δερματολογικών, αναπνευστικών, γαστρεντερικών, μυοσκελετικών κλπ.

Σε αυτά προστίθεται και το γεγονός ότι οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο έχουν υποβληθεί σε μια πολύ μακρά στέρηση της ελευθερίας και δεν έχουν καμία ή έχουν περιορισμένη δυνατότητα επικοινωνίας με τον έξω κόσμο και τις οικογένειες τους, με συνέπεια να εμφανίζουν διαταραχές της ψυχικής τους υγείας.

Η ελληνική πολιτεία προχώρησε στην δημιουργία αυτόνομων δομών παροχής πρωτοβάθμιων υπηρεσιών υγείας στις πύλες εισόδου των νησιωτικών περιοχών και στα Προαναχωρησιακά Κέντρα Κράτησης Μεταναστών, την ενεργοποίηση ενός κεντρικού μηχανισμού εποπτείας και διοίκησης των παραπάνω δομών απευθείας από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, τις δράσεις εκπαίδευσης και προετοιμασίας όσων εμπλέκονται στο μηχανισμό υποδοχής και υποστήριξης των προσφύγων και μεταναστών, όπως είναι τα στελέχη της Ελληνικής Αστυνομίας, της Λιμενικής Υπηρεσίας κλπ, την καθιέρωση συστήματος καταγραφής και αξιολόγησης επιδημιολογικών δεδομένων και την εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των τοπικών κοινωνιών, προκειμένου να αποτραπεί η εκδήλωση επιδημιών.

Κύριοι σκοποί αυτού του προγραμματισμού είναι η ασφάλεια κατά την υποδοχή των προσφύγων, η προστασία της ευάλωτης ομάδας των ασυνόδευτων παιδιών, η παροχή υγειονομικής περίθαλψης και πρόληψης στους πληθυσμούς αυτούς, η παραπομπή τους σε Δημόσια Νοσοκομεία, όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο και η προάσπιση της δημόσιας υγείας του γενικού πληθυσμού.

Ο μεγάλος όμως και απρόβλεπτος αριθμός των προσφύγων που καταφθάνουν συνεχώς, έχει καταστήσει δυσεφάρμοστο σημαντικό μέρος του προγραμματισμού της ελληνικής πολιτείας, λόγω έλλειψης των αναγκαίων υποδομών, του απαραίτητου εξοπλισμού και του απαιτούμενου στελεχιακού δυναμικού.

Επί πλέον η επίπονη και χρονοβόρος γραφειοκρατική διαδικασία για την ταυτοποίηση των αφικνούμενων προσφύγων και για την χορήγηση του αιτούμενου ασύλου, προκαλεί μεγάλο συνωστισμό που επιδεινώνει δραματικά την κατάσταση.

Παρά το γεγονός ότι το όλο ζήτημα σε αυτήν την συγκυρία φαίνεται να αφορά κύρια την Ελλάδα ως χώρα, δεν παύει να είναι γενικότερα ευρωπαϊκό πρόβλημα, του οποίου τις δυσμενείς συνέπειες αντιμετωπίζουν ήδη και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αποτελεί επομένως επιτακτική αναγκαιότητα να επιληφθούν της κατάστασης οι Αρχές και τα Όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πριν αυτή λάβει εντελώς ανεξέλεγκτες διαστάσεις.

Οι αναγκαίες πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να κινηθούν κατά κύριο λόγο σε πολιτικό επίπεδο με την ανάληψη δράσεων που θα αποσκοπούν στον συνολικό έλεγχο και την επιτυχή διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος.

Μεταξύ αυτών των δράσεων πρέπει να συμπεριληφθεί η ενεργοποίηση ειδικού αναπτυξιακού προγράμματος υποστήριξης και ενίσχυσης των υποδομών.

Στις ευρωπαϊκές δράσεις επίσης επιβάλλεται να ενταχθεί η τεχνολογική υποστήριξη και εκπαίδευση του στελεχιακού δυναμικού, προκειμένου να ενισχυθεί περαιτέρω η ικανότητα φύλαξης των συνόρων και να οργανωθεί αποτελεσματικά η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος στις χώρες προέλευσης των προσφύγων.

Με τα σημερινά προσφυγικά δεδομένα όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί και συνεχίζουν να διαμορφώνονται, καθίσταται επιτακτικά αναγκαία η μεταρρύθμιση της Συνθήκης του Δουβλίνου σύμφωνα με την οποία, η χώρα από την οποία εισέρχονται οι πρόσφυγες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι και υπεύθυνη για αυτούς, όπου και αν αυτοί ζητήσουν άσυλο και εκεί μεταφέρονται.

Οι αναγκαίες πρωτοβουλίες που πρέπει να αναληφθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, επιβάλλεται να συντονιστούν με ανάλογες δράσεις Διεθνών Οργανισμών, όπως είναι το Δίκτυο Καταγραφής Ρατσιστικής Βίας, η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (HCR), ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης κλπ.

Οι συντονισμένες δράσεις που επιβάλλεται περαιτέρω να αναληφθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους Διεθνείς Οργανισμούς, πρέπει να έχουν σαν στόχο την διαμόρφωση Κοινού Πλαισίου Αλληλεγγύης και Διαχείρισης του Προσφυγικού Ζητήματος.

Η Ελλάδα, η οποία είναι μαζί με άλλες χώρες του Νότου όπως η Ιταλία, περιοχές αθρόας εισόδου προσφύγων, πρέπει να ενισχυθεί σημαντικά με κονδύλια, τα οποία να επιτρέπουν την αξιοπρεπή διαβίωση και την υγειονομική περίθαλψη τους.

Μέχρι σήμερα η κατάσταση που επικρατεί στις περιοχές εισόδου της χώρας μας, όπως είναι οι ελληνικές ακτές, είναι αδύνατο να αντιμετωπισθεί με τρόπο που να σέβεται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Η καταγραφόμενη κλιμάκωση του προσφυγικού ζητήματος και η περαιτέρω καθυστέρηση ανάληψης ουσιαστικών ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών, για την αντιμετώπιση ενός αποκλειστικά ευρωπαϊκού προβλήματος, αναδεικνύουν την ευθύνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τις άμεσες και βραχυπρόθεσμες δυσμενείς επιπτώσεις που εκδηλώνονται και αναμένονται να εκδηλωθούν περαιτέρω.

Χρέος της Ελλάδας είναι να ασκήσει σε μόνιμη βάση όλη της την επιρροή, σε όλα τα επίπεδα λήψης αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τους Διεθνείς Οργανισμούς, κατά τρόπο ώστε αυτό το απάνθρωπο φαινόμενο να τεθεί υπό έλεγχο.

Το πρόσφατο πολύνεκρο ναυάγιο που στοίχισε την ζωή σε εκατοντάδες συνανθρώπους, οι οποίοι αναζητούσαν μια καλύτερη ευκαιρία στη ζωή τους, δραπετεύοντας με την μεθόδευση άθλιων εκμεταλλευτών του ανθρώπινου πόνου, από τις αδιέξοδες και επικίνδυνες συνθήκες του τόπου τους, ας αποτελέσει ακόμα ένα κίνητρο για την ανάληψη των αναγκαίων ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών, ώστε σταδιακά το απάνθρωπο αυτό φαινόμενο να εκλείψει.