Παιδικές χαρές: Οάσεις φυσικής υγείας και ψυχικής ευεξίας

Γράφει η Τουπεκτσή Λίνα, Γεωπόνος Πανεπιστημίου Πελοποννήσου 

Ο πλανήτης μας, η γη μας, το σπίτι μας και το μέλλον των παιδιών μας. Τα παιδιά μας  μεγαλώνουν και χρειάζονται τόσο φυσική ενδυνάμωση όσο και ψυχική υγεία. Το παιχνίδι είναι κυρίαρχο στοιχείο στην ισόρροπη ανάπτυξη των παιδιών μας και οι παιδικές χαρές, ιδιαίτερα στα αστικά κέντρα, η μόνη όαση που εξασφαλίζει φυσική κίνηση, δημιουργικότητα και ψυχική ευεξία.

Κεντρική ιδέα για την λειτουργία των παιδικών χαρών είναι ότι τα παιδιά επωφελούνται από το να βρίσκονται στο φυσικό περιβάλλον και να ασχολούνται με τη φύση. Σύμφωνα με έρευνα τα παιδιά που ασχολούνται με το παιχνίδι στη φύση είναι σωματικά και ψυχικά πιο υγιή και αναπτύσσουν μεγαλύτερη δημιουργικότητα.

Ανεξάρτητα από ηλικία, εθνικότητα, φύλο, θρησκευτικές πεποιθήσεις, σωματικές και πνευματικές ικανότητες, τα παιδιά έχουν το δικαίωμα να παίζουν. Οι παιδικές χαρές θα πρέπει να είναι ασφαλείς αλλά ταυτόχρονα να μην είναι περιοριστικές. Η παροχή μιας ασφαλούς περιοχής για εξερεύνηση στα παιδιά είναι σημαντική, αλλά η δημιουργία ενός χώρου που προκαλεί προκλήσεις μέσω μιας αυτοδιαχειριζόμενης αξιολόγησης κινδύνου και της αντιληπτής ανεξαρτησίας είναι εξίσου σημαντική. Στόχος είναι το παιδί να ενθουσιάζετε σε κάθε του βήμα σε μια παιδική χαρά που θα προκαλεί τις αισθήσεις με το χρώμα, τον ήχο, την υφή, την κίνηση και τις ευέλικτες δραστηριότητες.Κάθε παιδί χρειάζεται πρόσβαση σε δραστηριότητες όπως η αιώρηση, η ολίσθηση, η αναρρίχηση, το λίκνισμα κλπ. που θα βοηθήσουν τη βασική γνωστική ανάπτυξη, αλλά και στην διαδικασία της κοινωνικοποίησης τους.Μια καλά σχεδιασμένη παιδική χαρά είναι αυτή που ενθαρρύνει την κοινότητα να συναντηθεί. Η παροχή σκιάς, καθισμάτων και κρυφών χώρων δημιουργεί ένα καταφύγιο για ευκαιρίες παθητικού παιχνιδιού και ενθαρρύνει την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων. Συνήθως οι επιτυχημένες παιδικές χαρές βρίσκονται σε τοποθεσίες κοντά σε οικιστικές περιοχές και σχολεία. Ανάλογα με την τοποθεσία θα πρέπει να αξιοποιηθεί το φυσικό περίγραμμά του τοπίου, με χρώματα που βρίσκονται στο φυσικό περιβάλλον. Η επιλογή βράχων, δαπέδου και φυτών που βρίσκονται ήδη φυσικά στην περιοχή θα προσφέρει ευκαιρίες παιχνιδιού και ένα ευχάριστο περιβάλλον. Η διακύμανση των επιπέδων μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες για εξερεύνηση, αναρρίχηση, απόκρυψη και κυνήγι. Η φύτευση μπορεί να δημιουργήσει ευκαιρίες για αισθητηριακή διέγερση και να ενθαρρύνει τη συμμετοχή των παιδιών, δηλαδή μια παιδική χαρά που θα αλλάζει με τις εποχές!

Η φύτευση της παιδικής χαράς και η ενσωμάτωσή του κατασκευασμένου εξοπλισμού είναι σημαντική τόσο για το παιδικό παιχνίδι όσο και για την ευχάριστη παραμονή των συνοδών αφού μπορεί να προσφέρει συνθήκες δροσιάς και αναψυχής. Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα δυνατοτήτων με ποικιλίες φυτών όπως φυλλοβόλα ή αειθαλή δέντρα, φυλλοβόλοι ή αειθαλείς θάμνοι, φυσική εδαφοκάλυψη κλπ. Τα ανθισμένα πολυετή φυτά προσφέρουν μια συναρπαστική ποικιλία χρωμάτων, υφών και αρωμάτων.

Γενικά όπου είναι δυνατόν θα πρέπει να φροντίσουμε για την διατήρηση των δέντρων ώστε να υπάρχει η αίσθηση ταυτότητας στην τοποθεσία. Ένας εξειδικευμένος γεωπόνος μπορεί να ελέγξει τα υπάρχοντα δέντρα για ασθένειες προτού εγκατασταθεί μια παιδική χαρά, για να αποφασισθεί η τυχόν διατήρηση τους. Εάν κάποια από αυτά είναι σοβαρά άρρωστα ή κοντά στο τέλος της ζωής τους, μπορεί να χρειαστεί η αντικατάσταση τους με νέα. Προσοχή χρειάζεται και στην τοποθέτηση του εξοπλισμού ώστε να αποφευχθούν ζημιές στις ρίζες των δέντρων.

Τα φυτά θα πρέπει να είναι φιλικά προς τα παιδιά και υψηλής αξίας για παιχνίδι. Προτιμώνται αντίθετες υφές φύλλων για αισθητηριακή διέγερση (αειθαλές με φυλλοβόλα, οδοντωτά με λείες άκρες κλπ.), ποικιλία μεγεθών και σχημάτων φυτών, εποχιακές εναλλαγές (αειθαλές σε αντίθεση με φυλλοβόλα, πρώιμα φύλλα, όψιμα άνθη κ.λπ.), ποικιλία χρωμάτων (δέντρα, θάμνοι,έδαφος κλπ. ), ανθισμένα πολυετή αρωματικά φυτάγια αισθητηριακή διέγερση, φυσικά στοιχεία (π.χ. κουκουνάρια) που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για χειροτεχνικές δραστηριότητες, και δυνατότητες ακουστικής διέγερσης, ιδιαίτερα το φθινόπωρο, όταν ο άνεμος φυσά μέσα από τα ξερά φύλλα τους.

Τα φυλλοβόλα δέντρα προσφέρουν καλοκαιρινή σκιά και αφήνουν τη ζεστασιά του χειμώνα να περάσει όταν είναι άφυλλα. Τα αειθαλή δέντρα και οι θάμνοι προσθέτουν πράσινο κατά τη διάρκεια της αδρανούς περιόδου των φυλλοβόλων δέντρων.Τα φυτά σηματοδοτούν το πέρασμα των εποχών και εισάγουν στα παιδιά την αίσθηση του χρόνου και των φυσικών διεργασιών καθώς τα φυτά μεγαλώνουν και αλλάζουν.Η χρήση φυτών σε συνδυασμό με την τοπογραφία μπορεί να βελτιώσει και την εμπειρία της κίνησης στους χώρους παιχνιδιού. Τα φυτά στις παιδικές χαρές θα πρέπει να είναι ανθεκτικά στην ξηρασία και συνήθως επιλέγονται ιθαγενή είδη ώστε να έχουν ανθεκτικότητα. Η αποφυγή χωροκατακτητικών ειδών που εισάγονται από άλλες γεωγραφικές περιοχές, αποτρέπει και τον επιθετικό ανταγωνισμό με αυτόχθονα είδη.

Η παροχή ενός φάσματος παιχνιδιού για διαφορετικές ηλικίες είναι σημαντική με τον συνδυασμό μιας ποικιλίας εξοπλισμού παιχνιδιών και επιφανειών.Οι παιδικές χαρές θα πρέπει να περιλαμβάνουν παιχνίδια κατασκευασμένα από φυσικά υλικά όπως άμμος και ξύλο, τα οποία είναι φιλικά προς το περιβάλλον.Η παιδική χαρά μπορεί επίσης να κατασκευαστεί από ανακυκλωμένα υλικά, όπως π.χ. ανακυκλώσιμος χάλυβας και αλουμίνιο, καθώς και 100% ανακυκλωμένο ή ανακυκλώσιμο πολυαιθυλένιο υψηλής πυκνότητας (HDPE).Ο εξοπλισμός θα πρέπει να είναι κατασκευασμένος με τέτοιο τρόπο ώστε όταν έρθει η ώρα της απόρριψης του, να μπορεί να αποσυναρμολογηθεί στα συστατικά του μέρη και να ανακυκλωθεί ανάλογα.Τα παιδιά με διαφορετικές ικανότητες θα πρέπει να μπορούν να παίζουν μαζί. Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι παιδικής αναπηρίας και άρα ο εξοπλισμός θα πρέπει να μπορεί να χρησιμοποιηθεί με διαφορετικούς τρόπους.Όλες οι ηλικίες θα πρέπει να μπορούν να παίξουν μαζί (π.χ. μια κούνια ελαστικού μπορεί να χρησιμοποιηθεί από μεγαλύτερους εφήβους έως πολύ μικρά παιδιά). Σημαντική είναι η δέσμευση της τοπικής αυτοδιοίκησης για την τακτική συντήρηση, η οποία δεν συνίσταται μόνο στο να διατηρείται ασφαλή, λειτουργική και όμορφη η παιδική χαρά, αλλά να παρατείνεται επίσης η διάρκεια ζωής της.Τέλος η παιδική χαρά θα πρέπει να εξελίσσεται όπως τα παιδιά. Μια ευέλικτη διάταξη καθιστά σχετικά απλή την προσθήκη και επέκταση της. Ο εξοπλισμός που θα πρέπει να ενσωματωθεί μπορεί να προστεθεί με την πάροδο του χρόνου.