Σεβασμός στην επιστήμη σε εποχή κορονοϊού

Στις πικρές συμφορές δε λυγίζεις
Και με λεύτερο στόμα τη γνώμη σου λες
Από τον Προμηθέα Δεσμώτη

Γράφει ο Κώστας Καραγιάννης

Υπάρχουν πολλά πράγματα που η επιστήμη ακόμα δεν είναι σε θέση να ερμηνεύσει. Ανεξήγητα ακόμα φαινόμενα μέσα σε ένα σύμπαν με διαστάσεις δισεκατομμυρίων ετών φωτός.

Το ζούμε και σήμερα που δεν μπορεί να δώσει άμεσα απαντήσεις και να νικήσει έναν ιό, μια ακυτταρική μορφή ζωής-υποχρεωτικό κυτταρικό παράσιτο, με διαστάσεις μικρότερες του ενός δισεκατομμυριοστού του μέτρου. Ωστόσο η επιστήμη, (αυτή «η τέχνη του επιλύσιμου», που είναι κάτι πολύ παραπάνω από ένα πλήθος γνώσεων, συνίσταται «από έναν τρόπο να σκεπτόμαστε»), αν και απέχει πολύ από το να είναι ένα τέλειο εργαλείο στην υπηρεσία του ανθρώπου, δεν παύει να είναι το καλύτερο (σε δύναμη και ομορφιά) που διαθέτουμε. Από αυτήν, από τους ανθρώπους που την υπηρετούν με πάθος και αυταπάρνηση και πολλές φορές με κίνδυνο ακόμα και της ίδιας της ζωής τους, περιμένουμε τη θεραπεία από το χτύπημα του κορονοϊού, τη λύση και την οριστική απάντηση και πιστεύουμε ότι είναι θέμα χρόνου αυτό να συμβεί. Από μόνη της ούτε να κατευθύνει μπορεί την ανθρώπινη δράση, ούτε να θέτει τα όρια στο «να πραγματοποιεί κάθε τι που είναι εφικτό», όπως για παράδειγμα η κλωνοποίηση οργανισμών. Μπορεί όμως να επιλύει προβλήματα, (με άμεσα μάλιστα παρατηρήσιμη επιτυχία) και να προβλέπει πολλές από τις συνέπειες των επιλογών που έχουμε στη διάθεσή μας εμείς οι άνθρωποι. Τελικά, να επιτελεί το σκοπό της ώστε ο κόσμος μας να γίνεται καλύτερος. Κάτι ακόμα, δεν υποστηρίζει πως κατέχει το αλάθητο, αλλά επιδιώκει και δέχεται πάντα την εξαντλητική κριτική σε ότι ανακοινώνει, στα συμπεράσματα και τα πορίσματά της.

Οι άνθρωποι της εξουσίας, συνήθως, έχουν εχθρική στάση απέναντι στην επιστήμη είτε γιατί συνήθως έχουν μια επιδερμική σχέση με αυτήν είτε γιατί φοβούνται μήπως οι επιστήμονες τους αφαιρέσουν κάποιες από δάφνες στις οποίες προσβλέπουν. Ας τους δώσουμε μόνον ένα ελαφρυντικό αφού για να καταλήξουν σε αποφάσεις έχουν να σταθμίσουν και άλλους παράγοντες πέραν των υποδείξεων των ειδικών. 

Ας το δούμε με παραδείγματα:

Ο κορυφαίος λοιμοξιολόγος στις ΗΠΑ, A. Fauci, περί της λήψης μέτρων σχετικών με την πανδημία πρόσφατα δήλωσε: Αλλά όταν ασχολείσαι με τον Λευκό Οίκο, μερικές φορές πρέπει να πεις πράγματα μία, δύο, τρεις, τέσσερις φορές και τότε να συμβούν. Θα συνεχίσω να πιέζω. 

Ο πολύς Μπολσονάρο, πρόεδρος της Βραζιλίας, απείλησε με απόλυση τον υπουργό υγείας, γιατρό στο επάγγελμα, διότι κάλεσε σε άμεση δράση και σε έκτακτα μέτρα.

Ο Άγγλος πρωθυπουργός στις αρχές Μαρτίου κατά τη διάρκεια συνέντευξης τύπου έλεγε «δεν έχω πρόβλημα, δίνω το χέρι μου σε όλους, μου αρέσει να το κάνω». Αψηφούσε φανερά τις συνέπειες του κορονοϊού και κατέληξε ο ίδιος στην εντατική. Να που ο ιός δεν κάνει διακρίσεις. Το παράδειγμα θυμίζει μια ανάλογη έλλειψη σεβασμού προς την επιστήμη που συνέβη στον ίδιο τόπο (Υπήρξε και η αφορμή για τη σύνταξη του άρθρου). Κορυφαίος επιστήμονας στο Λονδίνο, στα μέσα του 19ου αιώνα πρότεινε ψήφιση νόμου για την προστασία του περιβάλλοντος της πόλης. Επειδή όμως οι προτάσεις του θα επιβάρυναν οικονομικά το δημόσιο και τους βιομήχανους της εποχής, οι Times του Λονδίνου έγραφαν περί της πρότασης κατασκευής ενός υπονόμου, πως δημοκρατικό δικαίωμα του καθενός είναι να πεθαίνει όπως θέλει παρά να υποχρεωθεί να φροντίζει για την υγεία με απειλές. Ανάμεσα σ’ εκείνους που έχασαν τότε τη ζωή τους ήταν και ο πρίγκιπας Αλβέρτος σύζυγος της βασίλισσας που πέθανε από τύφο μόλις στα 42 του χρόνια. Διαπιστώθηκε ότι το νερό στον πύργο του Windsor είχε μολυνθεί από τους υπάρχοντες στην περιοχή βόθρους. Σε κάθε περίπτωση δεν μπορούμε να παραβιάζουμε τους νόμους της φύσης ούτε τους κανόνες της λογικής. Ας ευχηθούμε, ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, με τη βοήθεια της ιατρικής που σήμερα είναι πολύ πιο μπροστά, παρ’ ότι αντιευρωπαίος και νεοφιλελεύθερος να μην έχει και αυτός την ίδια τύχη. Έχει και σπίτι εξ όσων γνωρίζω στο Χόρτο κοντά στην Αργαλαστή.

Όταν αντιμετωπίζουμε γενικώς προβλήματα επιστημονικής υφής, (όπως αυτό που εξελίσσεται μπροστά μας και μας απειλεί σε παγκόσμια μάλιστα κλίμακα), που εμείς οι πολίτες δεν το κατανοούμε πλήρως απευθυνόμαστε στους επαΐοντες. Όταν οι κορυφαίοι από αυτούς το αναλύουν και συναποφασίζουν, λειτουργούμε σύμφωνα με τις οδηγίες τους. Αναμένουμε και ευχόμαστε, οι λοιμωξιολόγοι που μας ενημερώνουν κάθε απόγευμα και άλλοι κάθε βράδυ, να ασκούν το έργο τους αυστηρά στο επιστημονικοτεχνικό πεδίο με υψηλό αίσθημα ευθύνης που επιβάλλει ο χώρος που υπηρετούν. Κάθε παρέκκλιση, όπως άστοχες συγκρίσεις (Η χώρα μας- κατά το ποθούμενο- εμφανίζει καλά αποτελέσματα τα οποία φαίνεται πως δεν οφείλονται αποκλειστικά και μόνον στα μέτρα που πάρθηκαν αφού παρεμφερή εμφανίζουν και οι υπόλοιπες Βαλκανικές χώρες) και κάθε παράλειψη μειώνει το κύρος τους και εξυπηρετεί σκοπιμότητες που ανήκουν σε άλλα πεδία ζωής όπως π.χ. το πολιτικό και μας βάζουν σε σκέψεις. Αν θέλουν να αυτοπροστατευτούν οι επιστήμονες, στο διάστημα που κλίθηκαν να προσφέρουν τις γνώσεις τους πάνω στο δικό τους πεδίο, οφείλουν φανερά και κρυφά να μείνουν εκτός πολιτικής. Γιατί απλούστατα η τελευταία έχει τους δικούς της κανόνες και απαιτήσεις.

Ας είναι μάλιστα βέβαιοι πως η ηρωοποίησή τους (δίκαιη ή άδικη, όπως έγινε σε άλλους καιρούς με τους σεισμολόγους και τους πυρηνικούς φυσικούς), δεν διαρκεί πολύ. Στην εποχή μας οι ήρωες είναι εφήμεροι, βγαίνουν από τα σπλάχνα των κάθε είδους τηλεπαιχνιδιών και άλλων αμφιλεγόμενων εκπομπών στις οποίες κατά βάση θριαμβεύει η άγνοια και κακογουστιά. Επίσης, όπως και σε προηγούμενες εποχές, συνήθως οι ανδριάντες δεν στήνονται για τους ευεργέτες της ανθρωπότητας, τουλάχιστον σε περίοπτες θέσεις. 

Η κρίση του κορονοϊού μας κάνει να σκεφτούμε σοβαρά τι είδους κόσμο οικοδομήσαμε και τι κόσμο θέλουμε από δω και στο εξής. Να επαναπροσδιορίσουμε τις προτεραιότητες μας, να αλλάξουμε τους κανόνες, να σταματήσουμε τους πολέμους και να αναδιανείμουμε με ένα πιο δίκαιο τρόπο τον πλούτο μεταξύ των κρατών και των ανθρώπων. Να συγκροτήσουμε έναν κόσμο καλύτερο από αυτόν που αιφνιδιάστηκε, ανέτοιμος όντας, να αντιμετωπίσει το ισχυρό χτύπημα που δέχτηκε, περί του οποίου κάποιοι δεν ήταν εντελώς ανυποψίαστοι. Θα βρούμε άραγε τη δύναμη και τη σοφία μαζί με τις πληγές που θα αφήσει πίσω της η εποχή του κορονοϊού να αντιμετωπίσουμε και τη σημασία που κουβαλάει όλη αυτή η περιπέτεια;

Κώστας Καραγιάννης Φυσικός