Η ηθική και ψυχολογική παρενόχληση στην εργασία (mobbing), και πως προστατεύεται ο εργαζόμενος

Το φαινόμενο της ηθικής και ψυχολογικής παρενόχλησης στην εργασία γνωστό με τον Αγγλικό όρο mobbingείναι αρκετά σύνηθες στις μέρες μας. Οι συνέπειες που έχει το mobbingείναι πολλές και καταστροφικές τόσο για τον ίδιο τον εργαζόμενο όσο και αντανακλαστικά για την επιχείρηση.

Συγκεκριμένα, τέτοιες πρακτικές οδηγούν σε χειροτέρευση της εργασιακής ζωής στην επιχείρηση, σε δημιουργία αισθημάτων κατωτερότητας και ψυχολογικού φόρτου (stress) στον εργαζόμενο, σε μείωση της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας των εργαζομένων και συνακόλουθα σε μείωση της ανταγωνιστικότητας της επιχείρησης. Η ηθική-ψυχολογική παρενόχληση ορίζεται ως η επιθετική συμπεριφορά από ένα ή περισσότερα άτομα, η οποία έχει ως αποδέκτη της κάποιο άτομο ή μια ομάδα ατόμων και αποτελείται από σκόπιμα δομημένες ενέργειες που στοχεύουν στην αποδυνάμωση συγκεκριμένου στόχου. Από που προήλθε όμως ο αγγλικός όρος mobbing; Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα θα πρέπει να στραφούμε στην ετυμολογία της λέξεως και τότε θα διαπιστώσουμε πως το ρήμα mob σημαίνει (επιτίθεμαι, ενοχλώ, περικυκλώνω). Παρέχεται λοιπόν πλήρης επεξήγηση του γεγονότος της ηθικής και ψυχολογικής παρενόχλησης από τη συγκεκριμένη αγγλική λέξη. Ο όρος mobbingχρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον K.Lorenz και καθιερώθηκε από τον Leymann. Tomobbingσυχνά συγχέεται με το bulling. Hκρισιμότερη διαφορά μεταξύ των δύο όρων εντοπίζεται στο γεγονός ότι ενώ το bullingεστιάζει στη σωματική βία, το mobbingστρέφεται στη προσωπικότητα του ατόμου με τη μορφή της ψυχολογικής πίεσης,, του εκφοβισμού και της ηθικής αποδυνάμωσης του εργαζομένου στον εργασιακό χώρο, έχοντας πολλαπλά αρνητικά αποτελέσματα τόσο στη παραγωγικότητα του εργαζομένου όσο και στο ίδιο το άτομο που το δέχεται.

Ο εργαζόμενος που είναι θύμα mobbingπεριθωριοποιείται και απομονώνεται μέσα στο περιβάλλον της εργασίας του λόγω πράξεων με χαρακτήρα αντιδεοντολογικό, συστηματικό και με διάρκεια που τον έχουν σαν στόχο. Το mobbingμπορεί να έχει τη μορφή λεκτικής αλλά και μη λεκτικής βίας καθώς και συναισθηματικής βίας με τρόπο άμεσο ή έμμεσο. Ο στόχος βέβαια τέτοιων αθέμιτων ενεργειών είναι να προκαλέσει στον εργαζόμενο αισθήματα ανεπάρκειας, κατωτερότητας και συναισθηματικού φόρτου. Τελικός σκοπός που πολλές φορές δυστυχώς επιτυγχάνεται με ολέθριες συνέπειες είναι η δημιουργία σοβαρών ψυχολογικών προβλημάτων στον εργαζόμενο και το αίσθημα αδιεξόδου που κυριεύει τη ζωή του θύματος. Ποιες μορφές όμως μπορεί να έχει η ηθική- ψυχολογική παρενόχληση στον εργασιακό χώρο; Οι μορφές που μπορεί να λάβει αυτό το φαινόμενο είναι οι ακόλουθες πέντε:

α) η κάθετη ή κατιούσα παρενόχληση από προϊστάμενο σε υφιστάμενο, η οποία έχει τη δυσκολία διάκρισης ανάμεσα στα όρια του διευθυντικού δικαιώματος και της κατάχρησης εξουσίας που δυστυχώς πολλές φορές πραγματοποιείται και οδηγεί σε συναισθήματα απόγνωσης τον υφιστάμενο,

β) η οριζόντια παρενόχληση που συμβαίνει μεταξύ συναδέλφων της ίδιας ιεραρχικής βαθμίδας και έχει συνήθως τις ρίζες της στον ανταγωνισμό, στη σύγκρουση αντιτιθέμενων συμφερόντων καθώς και σε προσωπικούς ή επαγγελματικούς λόγους. Το βασικότερο χαρακτηριστικό της οριζόντιας παρενόχλησης είναι η εκδήλωση της από κάθε αντιμαχόμενη πλευρά,

γ) η ανιούσα παρενόχληση που πραγματοποιείται από υφιστάμενο ή ομάδα υφισταμένων σε προϊστάμενο που όπως είναι κατανοητό είναι σπανιότερη και εντοπίζεται σε περιπτώσεις που ο προϊστάμενος δεν απολαμβάνει τη δέουσα αναγνώριση του προσώπου του και της θέσης του,

δ) παρενόχληση μεταξύ διευθυντικών στελεχών που εστιάζουν δολίως στη μη επίτευξη του επιχειρησιακού στόχου και σπανιότερα στη προσβολή της προσωπικότητας του εργαζομένου, ε) παρενόχληση από τη διοίκηση του οργανισμού προς τους εργαζομένους που συνήθως σκοπεύει μέσω της διαρκούς και έντονης ψυχολογικής πίεσης στον εξαναγκασμό των εργαζομένων σε παραίτηση. Οποιασδήποτε μορφής mobbingκαι αν δέχεστε ο δικηγόρος σας είναι αυτός που θα προστατέψει τα δικαιώματα σας αποτελεσματικά. Ας δούμε συνοπτικά τις δυνατότητες που έχει ο θιγόμενος να αποκαταστήσει την αδικία που υφίσταται δια της νομικής οδού. Ποιές είναι όμως οι δυνατότητες που έχει ο θιγόμενος να αποκαταστήσει την αδικία που υφίσταται δια της νομικής οδου;

Kαταρχάς θα πρέπει να λεχθεί πως δεν υπάρχει εξειδικευμένο νομικό οπλοστάσιο για το mobbingστο ισχύον νομοθετικό πλαίσιο γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα  να εφαρμόζονται οι γενικές διατάξεις περί προσβολής της προσωπικότητας. Ωστόσο ο εργαζόμενος που είναι θύμα mobbingέχει τις ακόλουθες νομικές δυνατότητες να προστατευθεί δια του συνηγόρου του:

α) να αξιώσει από τον εργοδότη την άρση της προσβολής και την παράλειψή της στο μέλλον,

β) να αξιώσει την αποζημίωση του για οποιαδήποτε υλική ζημία υπέστη καθώς και την ηθική του βλάβη,

γ) να θεωρήσει τη συμπεριφορά που δέχεται ως μονομερή βλαπτική μεταβολή των εργασιακών συνθηκών δηλαδή ως εξαναγκασμό σε παραίτηση και να ζητήσει αποζημίωση απόλυσης, δικαίωμα που θα είχε και αν υπήρχε καταγγελία της σύμβασης εργασίας,

δ) σε περίπτωση που προκληθεί εργατικό ατύχημα ή επαγγελματική νόσος να ασκήσει αγωγή κατά του εργοδότη για αποζημίωση εργαζομένου,

ε) να προβεί σε αναφορά στην επιθεώρηση εργασίας, στ) να υποβάλει μήνυση για τα εγκλήματα του ποινικού κώδικα (εξύβριση 361πκ, συκοφαντική δυσφήμιση 363πκ, εκβίαση 385πκ) αν φυσικά στοιχειοθετούνται καθώς και για παραβίαση της αρχής της ίσης μεταχείρισης.

Συνοψίζοντας, η ηθική και ψυχολογική παρενόχληση στον χώρο εργασίας είναι ένα φαινόμενο που συναντάται συχνά στον εργασιακό στίβο. Ωστόσο ο νόμος παρέχει τη δυνατότητα στον θιγόμενο να αμυνθεί αποτελεσματικά και να αξιώσει την αποκατάσταση των εργασιακών του συνθηκών, γεγονός ιδιαίτερα σημαντικό και για τη γενικότερη αναπτέρωση της ψυχολογίας του καθώς η εργασία καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του χρόνου του ανθρώπου και θα πρέπει να αποτελεί μέρος παραγωγικότητας και εξύψωσης της προσωπικότητας και όχι μια καθημερινή βάσανο.