Με τον ΣΧΟ Βέροιας ανάβαση στον Άθω

Του Εμμανουήλ Μαζίνη

Η Μοναστική Πολιτεία του Αγίου Όρους, το «Περιβόλι της Παναγίας» καταλαμβάνει το σύνολο της έκτασης του τρίτου ποδιού της Χαλκιδικής, της χερσονήσου του Άθω. Το 1988 το Άγιο Όρος χαρακτηρίστηκε από την UNESCO Μνημείο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Αποτελεί αυτοδιοίκητο τμήμα του Ελληνικού κράτους με πρωτεύουσα τις Καρυές και περιλαμβάνει τις είκοσι Ιερές Μονές και τα συγκροτήματα κτιρίων (σκήτες, καθίσματα, κελιά) τα οποία υπάγονται στις Μονές, διάσπαρτα σε όλη την έκταση της χερσονήσου. Ο πληθυσμός του Αγίου Όρους είναι περιπου 2500 ορθόδοξοι μοναχοί.

Η ιστορία του Μοναχισμού στο Άγιο Όρος, από την ίδρυση της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας έως και τις αρχές του 20ου αιώνα υπήρξε πολυτάραχη, αποτυπώνοντας όλες τις θρησκευτικές και γεωπολιτικές εξελίξεις της ευρύτερης περιοχής. Προπύργιο της Ορθοδοξίας και σημείο αναφοράς για όλους τους Ορθόδοξους Χριστιανούς του κόσμου, αποτελεί σήμερα Ιερό προορισμό για πλήθος προσκυνητών ειδικά από τα κράτη της πρώην Ανατολικής Ευρώπης. Στο Όρος ισχύει το Γρηγοριανό Ημερολόγιο που σημαίνει διαφορά 13 ημερών από την τρέχουσα ημερομηνία ενώ τα ρολόγια έχουν διαφορά περίπου τρεις ώρες. Οι πόρτες των Μονών και των Σκητών κλείνουν με τη δύση του Ήλιου και καλό είναι οι επισκέπτες να έχουν φροντίσει να φτάσουν στον προορισμό τους για να μη βρεθούν εκτός τειχών!

Άθως

Στο ιδιαίτερα απόκρημνο νότιο τμήμα της Χερσονήσου δεσπόζει ο επιβλητικός ορεινός όγκος και η κωνική κορυφή του Άθω (2033 μ). Από μακριά ο Άθως μοιάζει να ξεφυτρώνει μέσα από τη θάλασσα και οι απότομες ορθοπλαγιές του χάνονται στα βάθη του Αιγαίου. Σε μικρή απόσταση από τις ακτές του Άθω βρίσκεται ένα από τα βαθύτερα σημεία του Αιγαίου με βάθος 1500 μέτρων. Λόγω του σχήματος και της θέσης του ο Άθως έχει ευμετάβλητο και απρόβλεπτο μικροκλίμα και συχνοί είναι οι θυελλώδεις βορειοδυτικοί άνεμοι και οι μεγάλες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας ακόμη και στους καλοκαιρινούς μήνες, ενώ το χειμώνα είναι άφθονες οι χιονοπτώσεις.

Άβατον

Η πρόσβαση στο Άγιο Όρος γίνεται αποκλειστικά μέσω θαλάσσης από τη Ιερισσώ ή την Ουρανούπολη, με την προϋπόθεση βέβαια να μην είναι ο επισκέπτης γένους θηλυκού. Στο Άγιο Όρος απαγορεύεται, με ποινή φυλάκισης, η είσοδος των γυναικών, το λεγόμενο «άβατον». Δικαιωματικά, η μόνη γυναίκα που τιμάται και η παρουσία της επιτρέπεται, είναι η Παναγία η οποία προστατεύει το Άγιο Όρος. Το γεγονός της απαγόρευσης της εισόδου των γυναικών έχει οδηγήσει σε έντονες αντιπαραθέσεις, ιδιαίτερα στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όμως η ισχυρή παράδοση αιώνων δε δείχνει προς το παρόν να μεταβάλεται.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να επισκεφθεί κανείς το Άγιο Όρος, για θρησκευτικούς λόγους ή προσκύνημα, για αρχαιολογικές και καλλιτεχνικές ανησυχίες, για τη μελέτη της ιστορίας και της αρχιτεκτονικής του Βυζαντίου ή για φυσιολατρικoύς και τουριστικούς λόγους.

Ο καθένας θα βρει αυτό που αναζητά. Έχοντας όμως τις αισθήσεις τεταμένες και το μυαλό ανοιχτό, η εμπειρία της επίσκεψης στο Άγιο Όρος αποκτά ιδιαίτερο νόημα που δεν περιγράφεται πάντα με λόγια.

Ημέρα πρώτη

Για την έισοδο στο Άγιο Όρος είναι απαραίτητο, εκτός από την ταυτότητα να έχει ο επισκέπτης μαζί του το διαμονητήριο. Το εκδίδει η Ιερά Επιστασία για περιορισμένο αριθμό και για μέγιστο τέσσερις ημέρες, και αποτελεί το «διαβατήριο» για τη μετακίνηση και τη διαμονή στις Μονές και τις Σκήτες του Όρους.

Μετά την επιβίβαση στο λιμάνι της Ουρανούπολης, το ταχύπλοο πέρασε το κεντρικό λιμάνι του Όρους, τη Δάφνη και έφτασε στον αρσανά (λιμανάκι) της Ιεράς Μονής Διονυσίου, την πρώτη στάση της διαδρομής μας. Η Ιερά Μονή Διονυσίου δεσπόζει επιβλητική, σαν φρούριο, στην κορυφή ενός βράχου ύψους 70 μέτρων πάνω από τη θάλασσα. Ισχυρή Μονή, 5η στην ιεραρχία του Όρους, ιδρύθηκε το 1362. Εκεί βρίσκεται και η αρχαιότερη εικόνα του Αγίου Όρους, η εικόνα της Παναγίας του Ακαθίστου. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Πατριάρχης Σέργιος κρατούσε την εικόνα αυτή όταν έψαλε το 624 τον Ακάθιστο Ύμνο ως επίκληση βοήθειας στην Παναγία κατά την πολιορκία της Κωσταντινούπολης από τους Αβαροσλάβους. Εκπληκτικές είναι οι τοιχογραφίες της Αποκάλυψης του Ιωάννη που κοσμούν την είσοδο της τράπεζας (χώρος εστίασης μοναχών). Αν και η επίσκεψή μας ήταν σύντομη, η φιλοξενία στην Μονή ήταν ιδιαίτερα θερμή.

Αμέσως μετά τη Μονή ξεκινά, με κατευθυνση νότια, ένα απότομο μονοπάτι μίας περίπου ώρας, ο μοναδικός χερσαίος δρόμος που ενώνει την Μονή Διονυσίου με την Μονή Παύλου. Το μονοπάτι καταλήγει στην παραλία κάτω από τη Μονή όπου η εικόνα είναι πολύ διαφορετική από ό,τι θα περίμενε κανείς στο Όρος: τεράστια έργα για τη δημιουργία καλλιεργήσιμων εκτάσεων έχουν μετατρέψει όλη την περιοχή σε απέραντο, σκονισμένο από τα βαρέα οχήματα εργοτάξιο.

Μετά από σύντομο διάλειμμα πήραμε το μονοπάτι με κατεύθυνση τη Σκήτη της Αγίας Άννας που θα ήταν και η πρώτη μας διανυκτέρευση στο Όρος. Το μονοπάτι δυόμιση περίπου ωρών, στην αρχή κινείται σε χαμηλό ύψος κοντά στη θάλασσα αλλά, μετά την Νέα Σκήτη, γίνεται απότομα ανηφορικό και δύσκολο. Το Κυριακό (κεντρικός Ναός) της Σκήτης, της μεγαλύτερης στο Όρος, βρίσκεται σε υψόμετρο 300 μέτρων έχοντας εκπληκτική θέα. Στο ναό φυλάσσονται πολλά Ιερά κειμήλια με πολυτιμότερο το λείψανο της Αγίας Άννας, μητέρας της Παναγίας.

Ημέρα δεύτερη

Το ξημέρωμα μας βρήκε στο μονοπάτι!!!

Η αναχώρηση ήταν στις πέντε τα ξημερώματα, αμέσως μόλις άνοιξαν οι πόρτες της Σκήτης. Η ημέρα θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολη αφού προορισμός μας είναι η κορυφή του Άθω (2033μ). Η υψομετρική διαφορά που θα πρέπει να καλυφθεί με βάρος σακιδίων 16-17 κιλών ήταν περίπου 1700 μέτρα. Ο Άθως είναι ίσως το μοναδικό βουνό που για να ανεβείς στην κορυφή του ξεκινάς σχεδόν από το επίπεδο της θάλασσας. Σταθμός μας και προορισμός για διανυκτέρευση, η εκκλησία –καταφύγιο της Παναγίας στα 1500 μέτρα. Εκεί θα στήναμε τις σκηνές μας για αυτονομία γιατί οι πληροφορίες δεν ήταν ιδιαίτερα κολακευτικές για τις συνθήκες που επικρατούσαν στο εσωτερικό του καταφυγίου.

Η διαδρομή ξεκίνησε σε ιδιαίτερα δύσκολο, ανηφορικό μονοπάτι, ίσως το δυσκολότερο του Αγίου Όρους. Μετά από δύο ώρες κοπιαστικής ανηφόρας με στάση στο εκπληκτικό σημείο που είναι στημένος ένας σταυρός μεγάλων διαστάσεων, φτάσαμε σε ένα πλάτωμα στα 880 μέτρα υψόμετρο. Εκεί γίνεται ο τελευταίος ανεφοδιασμός με νερό για 24 ώρες πριν την κορυφή. Το σημείο αυτό που λέγεται Σταυρός, είναι και το κεντρικό σταυροδρόμι όλων των μονοπατιών: το ένα οδηγεί στην κορυφή, το δεύτερο στη Μεγίστη Λαύρα, το τρίτο στην Κερασιά και στις Σκήτες του νοτιότερου άκρου της χερσονήσου και το τέταρτο στην Αγία Άννα.

Το μονοπάτι ως την Παναγία ήταν δύσβατο και ανηφορικό και η αφόρητη ζέστη σε συνδυασμό με τα χιλιάδες έντομα που κυριολεκτικά μας κυνηγούσαν έκαναν τη διαδρομή ακόμη πιο κοπιαστική. Τελικά φτάσαμε εξουθενωμένοι στη Παναγία που είναι χτισμένη σε σημείο που κόβει την ανάσα. Απέναντί μας τα νησιά του Αιγαίου και πίσω μας η απόκρημνη κορυφή του Άθω.

Το απόγευμα μεταφέροντας μόνο τα απαραίτητα ξεκινήσαμε για την κορυφή. Το μονοπάτι ευδιάκριτο και ασφαλές, μάς οδήγησε σε μιάμιση ώρα στην κορυφή του Άθω (2033μ). Εκεί βρίσκεται το εκκλησάκι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα που πρόσφατα ανακατασκευάστηκε δίνοντας την δυνατότητα της διαμονής στον αύλειο χώρο. Δεν υπάρχουν λόγια που να περιγράφουν τη μοναδική θέα από την κορυφή, τα χρώματα και τις εικόνες που μας γέμιζαν. Τα νησιά Θάσος, Σαμοθράκη, Λήμνος, οι Σποράδες, οι χερσόνησοι της Χαλκιδικής όλα έτοιμα να τα αγγίξεις αν άπλωνες το χέρι σου!

Πριν τη δύση του ήλιου, επιστρέψαμε στη βάση μας. Πλήθος από προσκυνητές, αποκλειστικά σχεδόν σλαβικής καταγωγής είχαν καταλύσει (και κατακλύσει με απίστευτη ποσότητα σκουπιδιών) στην Παναγία με σκοπό την άνοδο στην κορυφή πριν την ανατολή.

Ημέρα τρίτη

Ασφαλώς και ο ύπνος σε σκηνή έχοντας γύρω σου αυτό το ετερόκλητο πλήθος δεν ήταν και η ευκολότερη υπόθεση! Ξυπνήσαμε σχετικά νωρίς καθώς και η τρίτη ημέρα αναμενόταν δύσκολη και η απότομη κατηφόρα ήταν εξίσου επικίνδυνη και κουραστική. Επιστρέψαμε στο σταυροδρόμι, ανεφοδιαστήκαμε με νερό και ακολουθήσαμε το καλογραμμένο μονοπάτι για την Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας που απείχε μαζί με την κάθοδο περίπου οκτώ ώρες.

Στη Μονή είχαμε όλο το χρόνο για να ξεκουραστούμε, να παρακολουθήσουμε την απογευματινή λειτουργία και να

περιδιαβούμε στην μεγαλύτερη και πρώτη Μονή του Αγίου Όρους που ιδρύθηκε το 963 από τον Άγιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη. Οι θαυματουργές εικόνες της Παναγίας της Κουκουζέλισσας και της Οικονόμισσας, τα πανύψηλα τείχη, ο εντυπωσιακός ναός με τοιχογραφίες του Νικηφόρου Φωκά και του Ιωάννη Τσιμισκή, που ήταν και οι κτήτορες της Μονής, το πλήθος των Ιερών Λειψάνων και Κειμηλίων και η τεράστια βιβλιοθήκη με χρυσόβουλα και τις υπογραφές Αυτοκρατόρων μεταφέρουν τον προσκυνητή στο Βυζάντιο. Οι ψαλμωδίες και το τυπικό της λειτουργίας υποβάλουν και καθηλώνουν το χρόνο.

Ημέρα τέταρτη

Το μικρό λεωφορείο μάς μετέφερε το πρωί από τη Μονή της Μεγίστης Λαύρας στις Καρυές. Η διαδρομή ήταν μια ευκαιρία για να δούμε -έστω πίσω από το παράθυρο- το τοπίο της βορειανατολικής ακτής του Όρους, τον Μυλοπόταμο με τα περίφημα αμπέλια του και την Ιερά Μονή Ιβήρων. Με μια μικρή στάση στο Αγίασμα του Αγίου Αθανασίου φτάσαμε στις Καρυές σε μία ώρα. Από τις Καρυές θα παίρναμε το λεωφορείο για τη Δάφνη, το επίνειο και κεντρικό λιμάνι του Όρους κι από εκεί θα επιστρέφαμε στον ...έξω κόσμο. Στις λίγες ώρες παραμονής μας στις Καρυές προλάβαμε να επισκεφθούμε το Πρωτάτο, την Ιερά Μονή Κουτλουμουσίου και την εντυπωσιακή σε μέγεθος Σκήτη του Αγίου Ανδρέα (Σαράι).

Από το κατάστρωμα στο καράβι της επιστροφής είδαμε από άλλη οπτική γωνία τις παραθαλάσσιες Μονές του Παντελεήμονος, του Ξενοφώντος και του Δοχειαρίου καθώς και τον πύργο του αρσανά της Μονής Ζωγράφου.

Το καράβι έφτασε στην Ουρανούπολη.

Το προσκύνημα στο Άγιο Όρος και η δύσκολη ανάβαση στην κορυφή του Άθω προκαλούν μοναδικά συναισθήματα σε αυτούς που το βιώνουν. Και περισσότερο όταν μοιράζεσαι την κοινή αυτή εμπειρία με ανθρώπους που αξίζουν να κάνεις ένα τέτοιο ταξίδι μαζί τους!

Σ.Χ.Ο. Βέροιας Ιούνιος 2018
Εμμανουήλ Μαζίνης