«O κύβος ερρίφθη»!

Η Βέροια, μόλις προκηρυχτεί ο διαγωνισμός από το ΥΠ.ΠΟ.Α., θα  υποβάλλει την υποψηφιότητά της, ως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.

Γράφει, ο Νίκος Μαυροκεφαλίδης  

Στη συνεδρίαση  του Δημοτικού  Συμβουλίου, της 20^ης Ιουνίου 2022, στα προ Ημερήσιας Διάταξης (Η.Δ.) θέματα, ο Δήμαρχος  αναφέρθηκε στη πρόθεση της Δημοτικής Αρχής να διερευνήσει όλες τις προϋποθέσεις και τις παραμέτρους υποβολής φακέλου υποψηφιότητας της πόλης μας, ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης (ΠΠΕ).

Η ενημέρωση του Δημοτικού Συμβουλίου επί του θέματος έγινε με τη δέουσα  σοβαρότητα και μετριοπάθεια όπως επιβάλλει ένα εγχείρημα  αυτού του βεληνεκούς, αυτής της διάστασης, αυτού του μεγέθους και αυτής της προοπτικής για τη Βέροια του παρόντος  και κυρίως του μέλλοντος.

Ο κ. Δήμαρχος έχει αρθεί ψηλότερα από τα καθημερινά, πολύ σημαντικά κι αυτά, για να αποδεχτεί και να υιοθετήσει μια πρόταση με οραματικό και συνάμα εφικτό στόχο για την πόλη της ιστορίας και της διαχρονίας την οποία, τύχη αγαθή,  κατοικούμε.

 Έθεσε ένα στόχο ανοιχτών, αναπεπταμένων οριζόντων που ευελπιστούμε να  κατακτηθεί από τη  Βέροια στους επόμενους χρόνους.

Στις  20 Ιουνίου 2022  « ο κύβος  ερρίφθη» από το  Δήμαρχο  Βέοιας.

Τούτο είχε ως  συνέπεια,  στις μέρες που ακολούθησαν, πολίτες, με δημόσιο λόγο, να σχολιάσουν  την πρόταση του Δημάρχου. Διατύπωσαν  τις δικές τους σκέψεις επί της πρόθεσης της Δημοτικής Αρχής. Οι καλοπροαίρετες και τεκμηριωμένες απόψεις, αναμφισβήτητα, θα εισφέρουν θετικά προς την πορεία του εγχειρήματος. Ωστόσο, το όραμα  θα λάβει υπόσταση ,  αν αποτελέσει  μείζον θέμα  που  η τοπική μας κοινωνία θα  αξιολογήσει και θα  κατατάξει πολύ ψηλά, ως  συλλογικό σκοπό και   στόχο και θα το οικειοποιηθεί ως κοινή υπόθεση όλων μας, όπως συνάδει και απαιτείται. Το εγχείρημα είναι πάνω από αλλότριες σκοπιμότητες. Αφορά το κοντινό μέλλον που θα μπορούσε  να επιφυλάξει σημαντικότατη  προβολή και εξέλιξη της Βέροιας σε πολλά επίπεδα, εντός κι εκτός της χώρας μας.

Μέσα από την πορεία, έως την κατάθεση φακέλου υποψηφιότητας, η πόλη μας μπορεί να σχεδιάσει τους  νέους πολιτιστικούς  όρους  ανάπτυξης της επόμενης δεκαετίας, με στόχο τη δημιουργία ενός χώρου συνάντησης μεταξύ καλλιτεχνών και επαγγελματιών του πολιτιστικού χώρου,  από τη μια μεριά και στελεχών της τοπικής αυτοδιοίκησης από την άλλη. Σχετικοί επιστήμονες θα κληθούν  να δημιουργήσουν το υπόβαθρο για την ανάπτυξη του δήμου και της περιφέρειάς μας.  Θα εμβαθύνουν οι σχέσεις του καλλιτεχνικού κόσμου με τους ανθρώπους, που διαχειρίζονται τα θέματα πολιτισμού στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και γενικότερα στην Περιφέρεια. Έναν πολιτισμό συνδεδεμένο άμεσα με την πρόοδο στην Επιστήμη, στις Τέχνες, στα Γράμματα, στα ζητήματα Περιβάλλοντος αλλά και στις προκλήσεις της ψηφιακής εποχής. Με εμπλουτισμό και καλλιέργεια του πολιτιστικού κεφαλαίου  με μια βιώσιμη και αειφόρο πολιτιστική ανάπτυξη. Τα περιβαλλοντικά θέματα που όλο και συχνότερα αντιμετωπίζει ο πλανήτης θα πρέπει να αποτελούν κεντρικό ζήτημα και αντανάκλαση  του πολιτισμικού συστήματος, των αξιών και του τρόπου ζωής μας. Η προαγωγή κουλτούρας της αειφορίας  έχει ύψιστη πολιτισμική  διάσταση .

 Η πόλη θα έχει το χρόνο  ανασυγκροτώντας  τους  πολιτισμικούς της φορείς  να σχεδιάσει  σύγχρονα επιχειρησιακά σχέδια πολιτιστικής ανάπτυξης στην κατεύθυνση ενός σύγχρονου κοινωνικού πολιτισμού που αμβλύνει τις αντιθέσεις,  ανοίγει τους πνευματικούς ορίζοντες των ανθρώπων μακριά από ρατσισμούς, μισαλλοδοξίες, ξενοφοβίες και που εν τέλει πλαταίνει, βαθαίνει και διευρύνει τη δημοκρατία. Η Βέροια πρέπει να σχεδιάζει με ορίζοντα τη δεκαετία του 2030 όχι για τους πολίτες αλλά με τους πολίτες, όχι για την κοινωνία αλλά με την κοινωνία. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει  ότι ο πολιτισμός είναι ο τέταρτος αναπτυξιακός πυλώνας της χώρας μας και επόμενα οφείλουμε με δυναμικό τρόπο  να παράγουμε και να ...καταναλώνουμε τον πολιτισμό.

Ο Δήμος,  βήμα- βήμα, με αποφάσεις του,  θα οργανώσει  την καλύτερη ομάδα   για την προετοιμασία φακέλου υποψηφιότητας. Με πολιτιστικούς επιστήμονες, καλλιτέχνες, επιμελητές  και επαγγελματίες  του πολιτιστικού χώρου και  του περιβάλλοντος, που διαθέτει ο τόπος μας, από τη μια μεριά και  από την άλλη με στελέχη  της τοπικής αυτοδιοίκησης που μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες της προσπάθειας.

Να  απευθυνθεί και σε εξωτερικούς επιτελικούς πολιτισμικούς επιστήμονες και διαχειριστές   που διαθέτουν την επιστημονική  γνώση  και την οργανωτική  εμπειρία και επάρκεια σύνταξης αίτησης υποψηφιότητας  της πόλης  μας, ως ΠΠΕ.

………………………………………………………………………………………

Παρήλθαν  μέρες από τη σχετική ανακοίνωση  του δημάρχου. Επιθυμώντας κι εγώ να συμβάλω στην περαιτέρω πληροφόρηση και ενημέρωση  των συμπολιτών μας, παραθέτω τις πληροφορίες που συγκεντρώνω , εδώ και τέσσερα χρόνια, σχετικά με το θεσμό της Π.Π.Ε.

Α. Τί είναι η ΠΠΕ; Είναι ο σημαντικότερος και μακροβιότερος πολιτιστικός θεσμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στηρίζεται σε μια ιδέα και πρωτοβουλία της Μελίνας Μερκούρη και ξεκίνησε το 1985 με πρώτη ΠΠΕ την Αθήνα. Από το 1985 μέχρι σήμερα περισσότερες από 60 πόλεις σε όλη την Ευρώπη έχουν γίνει Π.Π.Ε. Από την Ελλάδα τέσσερις πόλεις έχουν γίνει ΠΠΕ: η Αθήνα το 1985, η Θεσσαλονίκη το 1997, η Πάτρα το 2006 και η Ελευσίνα το 2021.

Β. Πώς λειτουργεί; Την  ευθύνη της διαχείρισης του θεσμού  την έχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Κάθε χρόνο δύο διαφορετικά κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης φιλοξενούν τον τίτλο. Η ΕΕ ορίζει τη χρονική σειρά με την οποία κάθε κράτος μέλος θα φιλοξενήσει τον τίτλο. Το ποια πόλη θα φιλοξενήσει τελικά τον τίτλο από κάθε κράτος μέλος προκύπτει μέσα από εθνικό διαγωνισμό, οποίος διενεργείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού-Αθλητισμού (ΥΠ.ΠΟ.Α.) του αντίστοιχου κράτους μέλους. Σε γενικές γραμμές, περνούν περί τα 12 με 15 χρόνια μέχρι ο τίτλος να επιστρέψει σε ένα κράτος μέλος της ΕΕ. Κάθε κράτος μέλος οφείλει να προκηρύξει εθνικό διαγωνισμό για την απονομή του τίτλου το αργότερο έξι χρόνια πριν από το έτος των εορτασμών. Όσες πόλεις ενδιαφέρονται να καταθέσουν υποψηφιότητα οφείλουν να καταθέσουν το σχετικό φάκελο (αίτηση). Ο διαγωνισμός κρίνεται από διευρωπαϊκή επιτροπή εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι διορίζονται από διαφορετικά όργανα της ΕΕ. Συνολικά, η επιτροπή αξιολόγησης των φακέλων αποτελείται από 12 εμπειρογνώμονες, εκ των οποίων οι 10 διορίζονται από όργανα της ΕΕ και οι 2 από το υπουργείο πολιτισμού του κράτους μέλους, ώστε να διασφαλίζεται το αδιάβλητο της διαδικασίας και οι όποιες πολιτικές επιρροές σε εθνικό επίπεδο. Ο διαγωνισμός διενεργείται σε δύο στάδια. Στο προκριματικό στάδιο έχουν δικαίωμα να θέσουν υποψηφιότητα όσες πόλεις το επιθυμούν. Η επιτροπή των εμπειρογνωμόνων εξετάζει τους φακέλους και διενεργεί ακροάσεις με τις ομάδες των υποψήφιων πόλεων για να καταλήξει σε μία λίστα με πόλεις που προκρίνονται στην τελική φάση του διαγωνισμού. Οι προκριθείσες πόλεις έχουν ένα διάστημα 6-9 μηνών για να τελειοποιήσουν τους φακέλους τους και να τους υποβάλουν εκ νέου στην επιτροπή. Στο τελικό στάδιο του διαγωνισμού, η επιτροπή των εμπειρογνωμόνων διενεργεί και πάλι ακροάσεις με τις αντιπροσωπείες των φιναλίστ πόλεων καθώς και επιτόπιες επισκέψεις στις πόλεις. Στο τέλος αυτής της διαδικασίας, τα μέλη της επιτροπής εμπειρογνωμόνων ψηφίζουν και επιλέγουν την πόλη που θα γίνει Π.Π.Ε.

Εν προκειμένω για τον τίτλο της Π.Π.Ε. στην Ελλάδα το 2021, το ΥΠ.ΠΟ.Α. προκήρυξε τον εθνικό διαγωνισμό στις αρχές του 2015. Οι ελληνικές πόλεις που ενδιαφέρονταν έπρεπε να καταθέσουν το φάκελό τους μέχρι το Σεπτέμβριο του 2015. Συνολικά κατέθεσαν υποψηφιότητα 14 ελληνικές πόλεις: η Κέρκυρα, τα Γιάννενα, το Μεσολόγγι, οι Δελφοί, η Λάρισα, ο Βόλος, η Τρίπολη, η Καλαμάτα, η Ελευσίνα, η Σαλαμίνα, ο Πειραιάς, η Λέσβος, η Σάμος και η Ρόδος. Οι ακροάσεις της προκριματικής φάσης πραγματοποιήθηκαν τον Ιανουάριο του 2016, οπότε και ανακοινώθηκε η λίστα των φιναλίστ, οι οποίες ήταν η Ελευσίνα, η Καλαμάτα και η Ρόδος. Οι τρεις πόλεις κατέθεσαν τους τελικούς φακέλους τους το Σεπτέμβριο του 2016, ενώ το Νοέμβριο του 2016 πραγματοποιήθηκαν οι ακροάσεις της τελικής φάσης και οι επισκέψεις της επιτροπής στις πόλεις. Στις 11/11 του 2016 ανακοινώθηκε το αποτέλεσμα της επιτροπής, η οποία με ομόφωνη απόφαση προέκρινε την υποψηφιότητα της Ελευσίνας.

Για να καταθέσει μία πόλη πρόταση, απαιτείται ο φάκελος  να έχει ψηφιστεί από το Δημοτικό Συμβούλιο. Ο φάκελος υποψηφιότητας αποτελεί de facto σύμβαση ανάμεσα στην πόλη και την ΕΕ και πρέπει να τηρηθεί. Τα πέντε χρόνια της προετοιμασίας που μεσολαβούν ανάμεσα στην απόδοση του τίτλου και τον εορτασμό της Π.Π.Ε., η επιτροπή των εμπειρογνωμόνων παρακολουθεί την ορθή (ή μη) εκτέλεση των εργασιών της προετοιμασίας για τον εορτασμό. Η πόλη οφείλει να καταθέτει τρεις εκθέσεις προόδου, οι οποίες αξιολογούνται από την επιτροπή των εμπειρογνωμόνων. Με βάση αυτές τις εκθέσεις και εφόσον η πόλη έχει ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που ανέλαβε με το φάκελο υποψηφιότητας, η επιτροπή εισηγείται την απονομή ή μη του βραβείου Μελίνα Μερκούρη ύψους 1,5 εκ. ευρώ, το οποίο απονέμεται στην πόλη λίγο πριν από την έναρξη του έτους του τίτλου. Αυτά είναι και τα μόνα χρήματα που δίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Π.Π.Ε. Κατά τα άλλα, οι υποψήφιες πόλεις οφείλουν να εξασφαλίσουν τον προϋπολογισμό για την υλοποίηση της δράσης. Οι προϋπολογισμοί των Π.Π.Ε. ποικίλουν, ανάλογα με τη χώρα και την πόλη και αφορά ολόκληρη την 5ετία. Το μεγαλύτερο  μέρος του επικεντρώνεται στο έτος του τίτλου. Οι  δαπάνες  αφορούν αποκλειστικά τα λειτουργικά έξοδα της Π.Π.Ε. δηλαδή το καλλιτεχνικό πρόγραμμα και τα λειτουργικά έξοδα της διοργάνωσης και όχι τις δαπάνες που αφορούν σε κτηριακές ή άλλες υποδομές. Καλύπτονται, σχεδόν αποκλειστικά, από εθνικούς πόρους και ειδικότερα, από την πόλη, την περιφέρεια, την εθνική κυβέρνηση (ΥΠ.ΠΟ.Α.) και ιδιωτικές χορηγίες. Ο φάκελος υποψηφιότητας που καταθέτει κάθε υποψήφια πόλη δεν είναι απλώς ένα καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Είναι στην ουσία ένα σχέδιο μακρόπνοης πολιτιστικής στρατηγικής στις τέχνες, στα γράμματα, στα περιβαλλοντικά ζητήματα, στα ανθρώπινα δικαιώματα, στην ποιότητα ζωής…

 Ο φάκελος για την επιλογή της πόλης, περιλαμβάνει 6 ενότητες – κριτήρια:

Συμβολή στη μακροπρόθεσμη στρατηγική: κατά πόσο δηλαδή η πρόταση που παρουσιάζει η πόλη είναι προϊόν μιας μακρόπνοης και συνεπούς πολιτιστικής πολιτικής της πόλης. Κατά πόσο και με ποιους τρόπους η πρόταση που κατατίθεται θα μετασχηματίσει την πόλη και ποια είναι η παρακαταθήκη που θα αφήσει.

Ευρωπαϊκή διάσταση: κατά πόσο η πρόταση που κατατίθεται αφορά τους ευρωπαίους του σήμερα, θίγει και αντιμετωπίζει προβλήματα ευρωπαϊκά.

Πολιτιστικό και καλλιτεχνικό περιεχόμενο: το εύρος και η ποιότητα των πολιτιστικών, καλλιτεχνικών και περιβαλλοντικών δράσεων που θα αναπτυχθούν στο πλαίσιο της Π.Π.Ε.

Διάχυση: το μέγεθος και οι ποικιλία των διαφορετικών αποδεκτών της δράσης σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Ικανότητα υλοποίησης: κατά πόσο το σχέδιο που κατατέθηκε είναι εφαρμόσιμο και αν η πόλη μπορεί να εξασφαλίσει την υλοποίησή του σε επίπεδο διοικητικό, ανθρώπινων πόρων, οικονομικών πόρων, υποδομών, προσβασιμότητας κτλ.

Επικοινωνία και Μάρκετινγκ: η στρατηγική επικοινωνίας και μάρκετινγκ της δράσης.

Όλα τα κριτήρια έχουν ίση σημασία στην αξιολόγηση των φακέλων.

Γ. Ποια είναι τα οφέλη για μια πόλη που γίνεται ΠΠΕ;

Σχετικές μελέτες έχουν δείξει ότι η απόδοση για κάθε ευρώ που επενδύει μία ΠΠΕ είναι 7-10 ευρώ. Η αύξηση της αναγνωρισιμότητας της πόλης είναι ένα επίσης πολύ μεγάλο όφελος και κοινό για όλες σχεδόν τις Π.Π.Ε. Κατά τα άλλα, τα οφέλη ή μη εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη σωστή προετοιμασία και τη συνέπεια που επιδεικνύουν οι πόλεις στην υλοποίηση του μακρόπνοου σχεδιασμού που έχουν χαράξει με αφορμή την Π.Π.Ε. Η ΠΠΕ είναι ένα «κλειδί» για τη διεκδίκηση ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων για το μετασχηματισμό της πόλης. Το κλειδί για την επιτυχία είναι ο μακρόπνοος σχεδιασμός και η συνέπεια στην υλοποίησή του.

Δ. Πότε πρέπει μία πόλη να ξεκινήσει την προετοιμασία;

 Μία πόλη που θέλει να διεκδικήσει τον τίτλο με αξιώσεις για την επόμενη περίοδο, που θα είναι γύρω στο 2034 με 2036, θα ήταν καλό να ξεκινήσει και από τώρα, ώστε να έχει το χρόνο να οικοδομήσει τέσσερα βασικά στοιχεία:

• Μία μακρόπνοη πολιτιστική στρατηγική, η οποία θα είναι μέρος μιας ευρύτερης αναπτυξιακής στρατηγικής για την πόλη.
• Την ευρεία συμφωνία και συμμετοχή όλων των ομάδων του πληθυσμού της στον κοινό στόχο, που προϋποθέτει την ουσιαστική και σε βάθος κατανόηση αυτού του στόχου με όλα τα επιμέρους χαρακτηριστικά του.
• Την ουσιαστική διασύνδεσή της με το σύγχρονο ευρωπαϊκό πολιτιστικό γίγνεσθαι.
• Τη συνέπεια στην επιδίωξη των τριών παραπάνω στόχων.

Ε. Παράθεση

Στο τετραήμερο meeting  8,9,10 και 11 Νοεμβρίου 2018, στην Ελευσίνα, ΠΠΕ για το 2021, πραγματοποιήθηκε  συνάντηση με θέμα: «Πολιτισμός 2030, είναι η Τέχνη Πρωτεύουσα;». Ήταν αφιερωμένο στο εορτασμό, της δεύτερης επετείου από την απονομή του τίτλου της Π.Π.Ε. 2021 στην ιστορική  πόλη της Ελευσίνας.

Ένα τετραήμερο με θέματα πολιτισμού εφ’ όλης της ύλης, που αφορούσαν  στην αειφόρο πολιτιστική ανάπτυξη των πόλεων και των περιφερειών της χώρας κατά την επόμενη δεκαετία, καθώς και στις καλές πρακτικές σε επίπεδο πολιτιστικής αποκέντρωσης, που εμφανίζεται στην Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες.

 Σε αυτό το τετραήμερο meeting, συμμετείχα με την ιδιότητα, τότε, του προέδρου του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Βέροιας, ως εισηγητής σε δύο ολομέλειες και ως σύνεδρος σε  έξι ομάδες εργασίας και σε τρεις βραδινές συναντήσεις. Προσπάθησα να αποκομίσω τα μέγιστα από αυτή τη συνάντηση και σε επίπεδο πληροφοριών και σε επίπεδο γνωριμιών με πρόσωπα.

Επέστρεψα στη πόλη μου με θετικές εντυπώσεις, σκέψεις, προβληματισμούς και επιθυμίες  για τη δυνατότητα που θα μπορούσε να έχει και η  Βέροια: Η Ελευσίνα, ένας δήμος με παρεμφερή χαρακτηριστικά (ιστορικά, πολιτισμικά, οικονομικά, κοινωνικά)   τόλμησε και τα κατάφερε. Εμείς γιατί όχι; (Σχετικό δημοσίευμά μου, στα τοπικά ΜΜΕ από 16 έως 18 Νοε 2018,  με θέμα «meeting-ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 2030-Νίκος Μαυροκεφαλίδης» ).

ΣΤ. Επίλογος

Η πόλη μας μπορεί να ονειρευτεί, να τολμήσει, να σχεδιάσει, να προετοιμάσει, να υποβάλλει την υποψηφιότητά της και να διεκδικήσει  τον ορισμό της ως  Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, την επόμενη   δεκαετία!

Μπορεί να στείλει σ’ ολόκληρη τη χώρα  και στην Ευρώπη, τα μηνύματα της ιστορίας της, αλλά το κυριότερο, το όραμά της για ένα ελπιδοφόρο αύριο που θα συνδυάζει τις ιστορικές αφετηρίες με τις  σύγχρονες δυνατότητες. Να εξελιχθεί περαιτέρω σε  πόλη Πολιτισμού και Καινοτομίας προς χάριν των κατοίκων της και κυρίως της νέας γενιάς. Το όραμά της μπορεί να ανθίσει στη σκέψη και στην καρδιά της τοπικής κοινωνίας και να αποφέρει γλυκείς καρπούς.

Ως δημότης και πρώην αιρετός δήμου Βέροιας (2007-2019), ευχαριστώ  τον κ Δήμαρχο που αποδέχτηκε την παραπάνω πρότασή μου, εκκινώντας το μεγάλο εγχείρημα και την πορεία προς την κατάκτηση του τελικού στόχου.

Η  Βέροια, με ενωμένες όλες τις κοινωνικές της δυνάμεις, θα μπορέσει να φθάσει στο τελικό στόχο.

Θα κατακτήσει το τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης!