Το όραμα της Βέροιας ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Ευρώπης και η πολιτιστική κληρονομιά Βαρλάμη

Γράφει ο Τάσος Βασιάδης

Η δημοσιοποίηση της πρόσφατης σύμβασης που υπογράφηκε με θέμα  «Παροχή συμβουλευτικής υπηρεσίας για τη διαμόρφωση σχεδίου στρατηγικής με στόχο την προετοιμασία για την υποβολή φακέλου υποψηφιότητας διεκδίκησης του τίτλου «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΕΥΡΩΠΗΣ 2034» από τον Δήμο Βέροιας», επαναφέρει στην επικαιρότητα την προ ετών απόφαση  της Δημοτικής Αρχής να προχωρήσει στην έναρξη των απαιτούμενων ενεργειών προς αυτήν την κατεύθυνση.

Η επίκαιρη σύμβαση που είδε το φώς της δημοσιότητας, αναζωπύρωσε τον πάντα επίκαιρο διάλογο, με την δημόσια καταγραφή απόψεων με σαφώς θετικό πρόσημο, αλλά και με επιφυλάξεις για την επίτευξη αυτού του στόχου.

Από το γεγονός ότι, παρά τις όποιες επιφυλάξεις για την προοπτική ανάδειξης της Βέροιας ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης και την μη διατύπωση αρνητικών θέσεων, προβάλλει ξεκάθαρα για κάθε αρμόδιο η πρόκληση για την επίτευξη αυτής της φιλόδοξης διεκδίκησης, που ξεπερνά την αποκλειστική αρμοδιότητα της τοπικής Δημοτικής Αρχής.

Ασφαλώς ο Δήμος με τις υπηρεσίες του και τα Νομικά του Πρόσωπα, επιβάλλεται να έχει τον συντονισμό και τον σχεδιασμό της όλης προσπάθειας που πρέπει να αναληφθεί.

Ο σχεδιασμός όμως της συνολικής προσπάθειας, για να υπάρξει αποτέλεσμα, πρέπει να περιλαμβάνει συντονισμένες ενέργειες όλων των Παραγόντων του τόπου, Πολιτικών Προσώπων, Αρχών, Φορέων, Υπηρεσιών, ΜΜΕ κλπ.

Κοινός στόχος όλων των συντονισμένων κινήσεων πρέπει να είναι η ένταξη σε Ευρωπαϊκά και Εθνικά Προγράμματα Χρηματοδότησης, όλων των αναγκαίων έργων των οποίων η υλοποίηση εκκρεμεί.

Το αυταπόδεικτο γεγονός ότι ιστορικά, πνευματικά, κοινωνικά και πολιτιστικά η Βέροια πληροί τις προϋποθέσεις για να διεκδικήσει τον τίτλο της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, δεν  αρκεί για την επίτευξη του στόχου.

Όλες αυτές οι προϋποθέσεις πρέπει να συνοδεύονται με έμπρακτη διαχρονική ανάδειξη και με όλα τα αναγκαία υποστηρικτικά έργα που θα τις αναδείξουν, των οποίων η επιτακτικότητα κατά καιρούς επανέρχεται στην επικαιρότητα.

Ο γενικός φάκελος για την διεκδίκηση του τίτλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, επιβάλλεται να περιλαμβάνει επί μέρους υποφακέλους που θα διαμορφωθούν με τις εισηγήσεις, τα στοιχεία και τις προτάσεις για τα απαιτούμενα έργα, από Αρχές, Υπηρεσίες, Φορείς και Μ.Μ.Ε. από ολόκληρη την περιοχή, της οποίας η Βέροια αποτελεί κοινό σημείο αναφοράς.

Ενδεικτικά στους υποφακέλους, θα συμπεριλαμβάνονται εκτός της εισαγωγικής έκθεσης του Δήμου Βέροιας που θα έχει τον γενικό συντονισμό, εισηγήσεις της Ιεράς Μητρόπολης, των Πολιτικών Παραγόντων, της Περιφέρειας, των Δικαστικών, Στρατιωτικών, Αστυνομικών και Πυροσβεστικών Αρχών, των Δημοτικών Κοινοτήτων, των Μονάδων Υγείας, των Υπηρεσιών που θα υποστηρίξουν την όλη κίνηση διαδραματίζοντας καταλυτικό ρόλο προς τούτο, του Επιμελητηρίου, της ΑΝΗΜΑ, των Ιδρυμάτων, των Παραγωγικών, των Αγροτικών, των Εμπορικών, των Επιστημονικών, των Επαγγελματικών, των Πολιτιστικών, των Φυσιολατρικών, των Φιλοζωικών, των Αθλητικών και εν γένει των Κοινωνικών Φορέων.

Στην όλη προσπάθεια που θα αναληφθεί, ουσιαστικός και συγκεκριμένος ρόλος επιβάλλεται να ανατεθεί και στην διακεκριμένη Βεροιώτικη Αποδημία, η οποία ασφαλώς θα προστρέξει για την ενίσχυση της πρότασης.

Η Νεολαία η οποία αποτελεί την εγγύηση για το αύριο του τόπου, δικαιούται και πρέπει να συμμετάσχει με συγκεκριμένο προγραμματισμό στην όλη προσπάθεια της πόλης.

Στα πλαίσια διαμόρφωσης της στρατηγικής για την διεκδίκηση του τίτλου «ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΕΥΡΩΠΗΣ» είναι σημαντικό να αναδειχθεί πλην άλλων η διαχρονικά πλούσια εικαστική παράδοση της Βέροιας, η οποία περιλαμβάνει έργα των αξιολογότατων  τοπικών καλλιτεχνών, που θα μπορούσαν να βρουν την μόνιμη στέγη τους στην  προτεινόμενη να δημιουργηθεί Δημοτική  Πινακοθήκη, όπως συμβαίνει σε άλλες πόλεις όπου οι οργανωμένες πινακοθήκες αποτελούν  κιβωτούς διαφύλαξης, ανάδειξης και προβολής της ιστορικής, εικαστικής και πνευματικής παράδοσης του τόπου.

Δεν είναι δε τυχαίο το γεγονός ότι στην όλη πολιτιστική και τουριστική προβολή κάθε πόλης περιλαμβάνονται και οι πινακοθήκες, που κατά κανόνα προτείνονται ως πρώτες επιλογές επισκεψιμότητας.

Πέραν των πολύ γνωστών πινακοθηκών που έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν στις μεγάλες πόλεις της χώρας, ανάλογες υπάρχουν και στην περιφέρεια, με εξαιρετικά έργα διασήμων επώνυμων, αλλά και αξιολογότατων τοπικών δημιουργών.

Προβάλλοντας τους καλλιτέχνες της Βέροιας ιδιαίτερη αναφορά επιφυλάσσεται στην ανεκτίμητη πολιτιστική κληρονομιά του  Βεροιώτη Ευθύμιου Βαρλάμη, ο οποίος υπήρξε πολύμορφος και σφαιρικός καλλιτέχνης που με τα έργα του  κατέκτησε την παγκόσμια αναγνώριση και προβολή.

Γεννημένος στη Βέροια και έπειτα από σπουδές αρχιτεκτονικής στη Βιέννη, ο Ευθύμιος  Βαρλάμης είχε καταξιωθεί τις τελευταίες δεκαετίες στον χώρο των τεχνών ως ζωγράφος, γλύπτης, αρχιτέκτονας, διακοσμητής, αλλά και ως παιδαγωγός, ενώ είχε διατελέσει καθηγητής στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πανεπιστημίου Εφαρμοσμένης Τέχνης της Βιέννης και είχε διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής σε άλλα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια.

Αναδεικνύοντας την  γενικότερη καλλιτεχνική του υπόσταση στην Αυστρία τη χώρα που τον φιλοξενούσε, ο Βαρλάμης ίδρυσε το Ινστιτούτο IDEA Design Center στην πόλη Schrems  στην περιφέρεια Waldviertel, το οποίο σύντομα απέκτησε διεθνή αναγνώριση και εμβέλεια.   Αργότερα  στην ίδια περιοχή και σε ένα χώρο 14 στρεμμάτων, με την οικονομική υποστήριξη της Τοπικής και Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης και του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Αυστρίας, ο Βαρλάμης  δημιούργησε το Μουσείο Τέχνης «Das Kunstmuseum», το οποίο  αποτελεί ένα πολύ σημαντικό έργο υποδομής, που προωθεί  την ανάπτυξη και την επισκεψιμότητα της ευρύτερης περιοχής.

Είναι διεθνώς γνωστές και προβεβλημένες οι πολυάριθμες μεγάλες θεματικές συλλογές έργων του Ευθύμιου Βαρλάμη μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται οι πασίγνωστες με τίτλους «Μέγας Αλέξανδρος», «Απόστολος Παύλος», «Άγιο Όρος», «Χριστός σήμερα», «Άγιος Λουκάς ο Ιατρός»,   «Βουνά της πατρίδος μου», «Μίκης Θεοδωράκης», «Εικόνες του Λουξεμβούργου με Ελληνικό Φως», «Μάνα Ολυμπιάδα», «Μότσαρτ», «Σύμπαν»  κ.α.   

Αρκετές από αυτές τις συλλογές ταξίδεψαν στις πέντε ηπείρους και παρουσιάστηκαν σε διάσημους εμβληματικούς χώρους μεγάλων Μουσείων και Πινακοθηκών με την ενθουσιώδη υποδοχή  εκ μέρους προσωπικοτήτων κάθε τόπου, οι οποίοι τίμησαν και βράβευσαν τον καλλιτέχνη.

Ενδεικτικά πέραν της ανά τον κόσμο περιοδείας τους, υπήρξε ιστορική η παλαιότερη παρουσίαση της συλλογής «Μέγας Αλέξανδρος» στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλες,  υπό την αιγίδα της Προέδρου του Ευρωκοινοβουλίου Nicole Fontaine  ενώ η συλλογή «Απόστολος Παύλος», παρουσιάσθηκε στην Βασιλική του Αγίου Παύλου στην Ρώμη ύστερα από πρόσκληση του Πάπα Βενέδικτου.

Ο Ευθύμιος Βαρλάμης παρά την διεθνή του σταδιοδρομία ως πολίτης του κόσμου, εκδήλωσε με πολλούς τρόπους  το ενδιαφέρον του για την γενέτειρα του την Βέροια, παρουσιάζοντας στον τόπο του τις παγκοσμίως προβεβλημένες συλλογές έργων του, «Μέγας Αλέξανδρος» και «Απόστολος Παύλος» που συνδέονται ιστορικά με την περιοχή, καθώς  και την συλλογή «Άγιος Λουκάς ο Ιατρός».

Είναι γενικότερα γνωστά τα σχέδια του Βαρλάμη για τον «Πύργο του Αλεξάνδρου» και το βυζαντινό μνημείο «Εκκλησία του Χριστού»,  καθώς και η  μελέτη της «Κρύπτης του Αποστόλου Παύλου» στη Βέροια,  που θα μπορούσε να ενισχύσει σημαντικά την παγκόσμια  επισκεψιμότητα  στην πόλη.

Άλλωστε το συνεχές ενδιαφέρον του Βαρλάμη για τον τόπο του εκδηλώνονταν πάντα με τις δράσεις του Πειραματικού Εργαστήριου Βεργίνας που ίδρυσε ο ίδιος και εξακολουθεί να δραστηριοποιείται από τους συνεργάτες του με την διαχείριση σημαντικού αριθμού  έργων του.

Ο Ευθύμιος Βαρλάμης έχοντας κατακτήσει την παγκόσμια αναγνώριση  και την πολλαπλή βράβευση για το έργο του, έδειξε ότι ο τόπος του με την λαμπρή  αρχαία παράδοση, διαθέτει  και σύγχρονη πολιτιστική παραγωγή με διεθνή απήχηση.

Ο πολυβραβευμένος Βεροιώτης καλλιτέχνης αναπαύεται πλέον στην γενέτειρά του, έχοντας αφήσει πίσω του μια μεγάλη και ανεκτίμητη πολιτιστική κληρονομιά, με την παρακαταθήκη αυτή να  αξιοποιηθεί, από την πόλη του, προς όφελος της αναπτυξιακής της προοπτικής.

Η Βέροια τιμώντας το διακεκριμένο τέκνο της, τίμησε την μνήμη του αποδίδοντας το όνομα του σε κεντρικό δρόμο της.

Η δημιουργία ενός χώρου μόνιμης έκθεσης έργων του Βαρλάμη στη Βέροια, ιδιαίτερα εκ των συλλογών «Μέγας Αλέξανδρος» και «Απόστολος Παύλος»  που συνδέονται ιστορικά με την περιοχή, μετά από επικοινωνία με τους έχοντες την ευθύνη της διαχείρισης τους,  θα μπορούσε να αποτελέσει ένα ισχυρότατο στοιχείο που θα συμπλήρωνε τον φάκελο  για την διεκδίκηση του τίτλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης. 

Η Βέροια έχει την τύχη να διαθέτει υψηλού επιστημονικού και επαγγελματικού επιπέδου στελεχιακό δυναμικό που μπορεί να συμμετάσχει στην όλη διεκδίκηση του τίτλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας  και να δραστηριοποιηθεί με τον πλέον ενδεδειγμένο τρόπο, παράλληλα με  τις  συμβουλευτικές υπηρεσίες που προβλέπονται από την πρόσφατη σύμβαση που είδε το φως της δημοσιότητας.

Προς τούτο είναι αναγκαίο να συγκληθεί με πρωτοβουλία του Δήμου, ευρεία σύσκεψη με την αντιπροσωπευτική συμμετοχή όλων των ως άνω Φορέων και Παραγόντων, κατά την οποία θα γίνει ενδελεχής ενημέρωση για το όλο ζήτημα και θα αναληφθούν συγκεκριμένες δράσεις ως προς την συγκρότηση κάθε υποφακέλου που θα υποβληθεί για την διεκδίκηση του τίτλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης.

Παράλληλα είναι αναγκαίο να συσταθεί αντιπροσωπευτική Ομάδα Εργασίας, η οποία θα παρακολουθεί και θα ενημερώνει διαρκώς για την εξέλιξη των διαδικασιών προετοιμασίας του φακέλου και των υποφακέλων της διεκδίκησης.

Κοινή συνείδηση πρέπει να καταστεί ότι η επίτευξη του στόχου «Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» δεν θα είναι απλώς μια ευρωπαϊκή αναγνώριση της πολιτιστικής παράδοσης της Βέροιας, που ούτως η άλλως την διαθέτει, αλλά μια ιστορική πρόκληση για την ανάπτυξη της περιοχής, με εξασφάλιση πολλών θέσεων εργασίας, αναζωπύρωση της τοπικής παραγωγής, της οικονομίας και της αγοράς από την οποία όλοι θα ωφεληθούν, αλλά  και για την ολοκλήρωση των σημαντικών έργων που έχει ανάγκη ο τόπος, η εξέλιξη των οποίων βρίσκεται σε διαρκή εκκρεμότητα.

Η Βέροια δεν θα είναι η μόνη ευρωπαϊκή πόλη που θα διεκδικήσει τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας για την συγκεκριμένη χρονιά.

Ασφαλώς και άλλες ευρωπαϊκές πόλεις με σημαντικές πολιτιστικές κληρονομιές προετοιμάζουν τους εισηγητικούς τους φακέλους, τους οποίους θα υποβάλλουν στα αρμόδια να αποφασίσουν όργανα, ενεργοποιώντας ταυτόχρονα τους δικούς τους μηχανισμούς επιρροής.

Η Βέροια έναντι όλων αυτών των πόλεων έχει αυξημένες δυνατότητες πρόκρισης.

Προς τούτο η άμεση ενεργοποίηση όλων των αρμοδίων για την υποστήριξη της διεκδίκησης του τίτλου της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας είναι επιτακτική, με την διαμόρφωση τεκμηριωμένου στρατηγικού σχεδιασμού.

Το όραμα ανακήρυξης της Βέροιας ως Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας Πολιτισμού αναδεικνύει μια σπάνια αναπτυξιακή ευκαιρία για τον τόπο και η αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς του Ευθύμιου Βαρλάμη θα αποτελέσει ισχυρό επιχείρημα για την επίτευξη αυτού του στόχου.