Επέστρεψαν από την κρύπτη του χρόνου και μας επανασυστήθηκαν

Ηλίας Τσέχος '' Ανθολογία Ποντιακής Ποίησης - Η Δίγλωσσος ” Β’ τόμος Ανάλεκτο 2023 

Γράφει ο Γεώργιος Ορδουλίδης, Καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής, Άρχων Μαΐστωρ Μ.τ.Χ.Ε.)

Την πρώτη θέση ανάμεσα στις διάφορες τέχνες, κατέχει πάντα η τέχνη του λόγου, το κατεξοχήν εκφραστικό μέσο του ανθρώπου και η ποίηση είναι μία από τις δύο βασικές κατηγορίες του λόγου μαζί με τον πεζό. Η ποίηση είναι και η πλέον συναισθηματική, πιο μουσική, συνεπώς και πιο ψυχική από τον πεζό λόγο και τον σκηνικό διάλογο. Η ποίηση διαφέρει σε πολλά σημεία από τον πεζό λόγο. Πρώτα - πρώτα τα ποιήματα είναι γραμμένα σε στίχους, σε σειρές λέξεων που έχουν ρυθμό και μέτρο, δηλαδή οι συλλαβές τους κυλούν με έναν ορισμένο τρόπο, ώστε να παρουσιάζουν στο αυτί ένα ευχάριστο αποτέλεσμα.

Στο πρόσωπο του Ηλία Τσέχου, όλοι όσοι τον ξέρουν, αναγνωρίζουν τον άνθρωπο αγωνιστή, με την μεγάλη προσφορά στην κοινωνία, που με απέραντη αγάπη και ασυνήθιστη ανιδιοτέλεια, προσφέρει τα πάντα στους συνανθρώπους του μικρούς και μεγάλους. Η ζωή του όλη έχει να επιδείξει υψηλά παραδείγματα ανθρωπισμού, πατριωτισμού, αγώνων για τη δημοκρατία, για την ελευθερία, και την εθνική ανεξαρτησία. Συνδυάζει το απλό με το ουσιαστικό, το αγαθό με το ωφέλιμο. Ότι υψηλότερο πιστεύει, το πιστεύει αληθινά έξω από την πρόφαση και την προσποίηση. Πάντοτε βάζει την ψυχή και το πνεύμα, πάνω από τον υλικό ευδαιμονισμό. Είναι ένας άνθρωπος καθαρός που αγωνίζεται για την δικαιοσύνη και για τις πολιτιστικές καταβολές και παραδόσεις.

Ο ψυχικός δεσμός με το σπίτι του, τους γονείς του πολύ μεγάλος, δημιουργώντας σε αυτό σεβασμό και λατρεία. Γι΄ αυτά τα αγαπημένα του πρόσωπα εγκαταλείπει την Αθήνα, όπου η όλη του ποιητική και καλλιτεχνική αξία έμελλε να εξελιχθεί στον υψηλότερο βαθμό, για να έρθει στο Γιαννακοχώρι και να αφιερωθεί στο καθήκον.

Ο Ηλίας είναι κορυφαίος ποιητής, φλογερός ακατάβλητος αγωνιστής, ενεργός πολίτης. Η κατάκτηση κάθε θέσης, στην πυραμίδα της τέχνης, της επιστήμης, δεν είναι μια εύκολη δουλειά. Κανείς δεν την αγγίζει, αν δεν αναλωθεί αυτός ο ίδιος. Παρά το μέγεθος της προσφοράς του, τις τιμητικές διακρίσεις και την αίγλη, ο Ηλίας παρέμεινε απλός και προσηνής, χωρίς κομπασμούς και υπεροψίες. Ασίγαστος νοσταλγός του Πόντου και της Ποντιακής παράδοσης, εκφράζει τα ευγενικά του συναισθήματα που νιώθει για τη γη των πατέρων μας, τον ευλογημένο Πόντο, μέσα από στίχους και ποιήματα.

Με το βιβλίο του αυτό: '' Ανθολογία ποντιακής ποίησης  -Η δίγλωσσος,  Β΄ τόμος '', ο Ηλίας μας δίνει την ευκαιρία να επανασυνδεθούμε με τα τραγούδια της αλησμόνητης πατρίδας. Σαν να επέστρεψαν από την κρύπτη του χρόνου και να μας ε π α ν α σ υ  σ τ ή θ η κ α ν. Επέστρεψαν στα χείλη μας σαν καινούρια και σαν μηνύματα που έστειλαν οι πρόγονοι στους απογόνους. Τα ποντιακά τραγούδια είναι το ξυπνητήρι της εθνικής συνείδησης, περιέχουν υψηλές ιδέες και βαθιά νοήματα. Υποκρύπτουν φιλοσοφικούς στοχασμούς για τη ζωή και τα προβλήματα της. Φορέας και δημιουργός αυτών των τραγουδιών είναι ο Ποντιακός λαός. Το ποντιακό τραγούδι είναι τρισυπόστατο: Κείμενο, μουσική και χορός. Η τριπλή αυτή έκφραση αποκαλύπτει πλούτο συναισθημάτων. Ο στίχος στο ποντιακό τραγούδι είναι δεκαπεντασύλλαβος, έχουμε όμως κι εξαιρέσεις. Η επιλογή είναι προφανής και εξαιρετικά πρωτότυπη και έξυπνη… Μπορεί ο τραγουδιστής να το προσαρμόσει σε οποιαδήποτε μελωδία.  Ακούστε ένα μικρό παράδειγμα: 

Ανάθεμα και τα μακρά / Και οθέν κι πάει λαλία

Το μάτε μ΄ εσκοτίνεψαν / Και ας σην αρωθυμία 

Αυτή είναι και η βασική φιλοσοφία αυτού του βιβλίου: ότι γράφτηκε αυθόρμητα και χωρίς άγχος, χωρίς ηχηρές στοχεύσεις και μεγαλεπήβολες φιλοδοξίες, απλά και μόνο γιατί έτσι το ένιωσε, απλά και μόνον γιατί είχε ο Ηλίας ακόμη να πει πράγματα. Ακούγεται παράξενο αλλά έτσι είναι. Το βιβλίο του αυτό δεν καλύπτει όλα τα τραγούδια του ποντιακού λαού. Περιλαμβάνει τα πιο αντιπροσωπευτικά και χαρακτηριστικά. Η μελέτη αυτή του Ηλία επιχειρεί τρόπο συνθετικό. Από τη μία περιγράφεται το τραγούδι στην ποντιακή διάλεκτο κι από την άλλη αποδίδεται στη νεοελληνική γλώσσα, κρατώντας σταθερά τη μορφή και το μέτρο του στίχου. Μετά από τόσα χρόνια παρουσίας, μετά από τόσα βιβλία, ένιωσε την ανάγκη να πει πράγματα για την γλυκιά, αλησμόνητη και αλύτρωτη πατρίδα. Στίχοι και μελωδίες, εικόνες και αναμνήσεις, χαρές απ’ τα παλιά και λύπες για αγαπημένα πρόσωπα που έφυγαν. Γιατί ο ποιητής και συγγραφέας τελειώνει μόνον όταν πάψει να αισθάνεται και αλήθεια, μέσα στα κείμενα του ο Ηλίας αφήνει διάπλατα να εκφραστούν αυτά τα αισθήματα και συμπυκνώνει όλα εκείνα τα στοιχεία της καθαρότητας της ψυχής, του ήθους, τους χρέους, του καθήκοντος, της πίστης στα ιδανικά, της αγάπης στον συνάνθρωπο και της χαράς για τη ζωή.