Το προσφυγικό ζήτημα και η ευρωπαϊκή ευθύνη

Παρουσίαση: Αναστάσιος Βασιάδης, Επικεφαλής Ελληνικής Αντιπροσωπείας

«Στην Τακτική Συνδιάσκεψη της Ένωσης Ευρωπαϊκών Ιατρικών Συλλόγων (CEOM) που συνήλθε στο Λουξεμβούργο στις 11 και 12 Ιουνίου 2015 και στα πλαίσια της ενότητας «ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ» παρουσιάστηκε από την Ελληνική Αντιπροσωπεια το θέμα «ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ», όπου επισημάνθηκε η αναγκαιότητα να επιληφθούν τα Όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για το σοβαρότατο αυτό ζήτημα, πριν λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Η εισήγηση αυτή υποστηρίχθηκε από όλες τις Εθνικές Αντιπροσωπείες και αποφασίστηκε ομόφωνα η διαμόρφωση ανοικτής θέσης της CEOM, προκειμένου να επιληφθούν οι Αρχές και τα Όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.»

Κυρίαρχο μέρος της διεθνούς επικαιρότητας απασχολεί η έντονη συγκρουσιακή κατάσταση που επικρατεί και κλιμακώνεται στην Συρία, η οποία έχει προκαλέσει μεγάλη έξαρση μετακίνησης προσφύγων που φθάνουν συνεχώς στις χώρες της Ευρώπης και ειδικότερα στην Ελλάδα, με μεγάλο κίνδυνο για την ζωή τους, λόγω του θαλασσίου περάσματος, το οποίο διασχίζουν με συνθήκες έλλειψης ασφάλειας.

Επισημαίνεται ότι ο αριθμός των προσφύγων που φτάνουν στην Ελλάδα μέσω Τουρκίας, έχει αυξηθεί δραματικά και ανέρχεται περίπου στους 125.000 από τις αρχές του 2015, σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (HCR).

Κατά τη διάρκεια του ίδιου διαστήματος, περισσότεροι από 2.200 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη Μεσόγειο, στην προσπάθεια να διέλθουν τα θαλάσσια σύνορα της Ευρώπης.

Το μεγαλύτερο βάρος αυτής της προσφυγικής μετακίνησης υφίστανται τα νησιά του Αιγαίου, στα οποία περιλαμβάνονται κυρίως η Λέρος, η Κως και η Λέσβος.

Επισημαίνεται η πλημμελής συνεργασία με τις γειτονικές χώρες της Μεσογείου όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος και η Τυνησία και η πολυπλοκότητα στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, όπως είναι το λαθρεμπόριο, η διακίνηση ναρκωτικών και το εμπόριο όπλων.

Το μείζον ζήτημα που αναδεικνύεται από αυτήν την κατάσταση είναι το επισφαλές υγειονομικό περιβάλλον που δημιουργείται εξ αιτίας του μεγάλου αριθμού των προσφύγων που φθάνουν συνεχώς στην χώρα και τους κινδύνους που ελλοχεύονται για τους ίδιους και τις τοπικές κοινωνίες.

Το υγειονομικό πρόβλημα που εκδηλώνεται στους πρόσφυγες συνδέεται με τις ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, τις υποτυπώδεις συνθήκες υγιεινής, την έκθεση στο ψύχος, την έλλειψη επαρκούς αερισμού και πρόσβασης σε φυσικό φωτισμό, την κακή διατροφή και την ανύπαρκτη ή πολύ περιορισμένη πρόσβαση σε εξωτερικούς χώρους και σε σωματική άσκηση.

Αυτά όλα αποτελούν παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση και τη μετάδοση διαφόρων ασθενειών όπως δερματολογικών, αναπνευστικών , γαστρεντερικών , μυοσκελετικών κλπ. Σε αυτά προστίθεται και το γεγονός ότι οι πρόσφυγες και οι αιτούντες άσυλο έχουν υποβληθεί σε μια πολύ μακρά στέρηση της ελευθερίας και δεν έχουν καμία ή περιορισμένη δυνατότητα επικοινωνίας με τον έξω κόσμο και τις οικογένειές τους, με συνέπεια να εμφανίζουν διαταραχές της ψυχικής τους υγείας.

Η ελληνική κυβέρνηση έχει αναγγείλει την δημιουργία αυτόνομων δομών παροχής πρωτοβάθμιων υπηρεσιών υγείας στις πύλες εισόδου των νησιωτικών περιοχών και στα Προαναχωρησιακά Κέντρα Κράτησης Μεταναστών Αττικής, την ενεργοποίηση ενός κεντρικού μηχανισμού εποπτείας και διοίκησης των παραπάνω δομών απευθείας από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, τις δράσεις εκπαίδευσης και προετοιμασίας όσων εμπλέκονται στο μηχανισμό υποδοχής και υποστήριξης των προσφύγων και μεταναστών, όπως είναι τα στελέχη της Ελληνικής Αστυνομίας, της Λιμενικής Υπηρεσίας κλπ, την καθιέρωση συστήματος καταγραφής και αξιολόγησης επιδημιολογικών δεδομένων και την εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των τοπικών κοινωνιών, προκειμένου να αποτραπεί η εκδήλωση επιδημιών.

Κύριοι στόχοι αυτού του προγραμματισμού είναι η ασφάλεια κατά την υποδοχή των προσφύγων, η προστασία της ευάλωτης ομάδας των ασυνόδευτων παιδιών, η παροχή υγειονομικής περίθαλψης και πρόληψης στους πληθυσμούς αυτούς, η παραπομπή τους σε Δημόσια Νοσοκομεία, όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο και η προάσπιση της δημόσιας υγείας του γενικού πληθυσμού.

Ο μεγάλος όμως και απρόβλεπτος αριθμός των προσφύγων που καταφθάνουν συνεχώς, έχει καταστήσει ανεφάρμοστο σημαντικό μέρος του προγραμματισμού της ελληνικής κυβέρνησης, λόγω έλλειψης των αναγκαίων υποδομών, του απαραίτητου εξοπλισμού και του απαιτούμενου στελεχιακού δυναμικού. Επί πλέον η επίπονη και χρονοβόρος γραφειοκρατική διαδικασία για την ταυτοποίηση των αφικνούμενων προσφύγων και για την χορήγηση του αιτούμενου ασύλου, προκαλεί μεγάλο συνωστισμό που επιδεινώνει δραματικά την κατάσταση.

Παρά το γεγονός ότι το όλο ζήτημα σε αυτήν την συγκυρία φαίνεται να αφορά κύρια την Ελλάδα ως χώρα, δεν παύει να είναι γενικότερα ευρωπαϊκό πρόβλημα, του οποίου τις δυσμενείς συνέπειες θα κληθούν σύντομα να αντιμετωπίσουν και άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκτός από αυτές που το αντιμετωπίζουν ήδη.

Αποτελεί επομένως επιτακτική αναγκαιότητα να επιληφθούν της κατάστασης οι Αρχές και τα Όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πριν αυτή λάβει εντελώς ανεξέλεγκτες διαστάσεις.

Οι αναγκαίες πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να κινηθούν κατά κύριο λόγο σε πολιτικό επίπεδο με την ανάληψη δράσεων που θα αποσκοπούν στον συνολικό έλεγχο και την επιτυχή διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος.

Μεταξύ αυτών των δράσεων πρέπει να συμπεριληφθεί η ενεργοποίηση ειδικού αναπτυξιακού προγράμματος υποστήριξης και ενίσχυσης των υποδομών. Στις ευρωπαϊκές δράσεις επίσης επιβάλλεται να ενταχθεί η τεχνολογική υποστήριξη και εκπαίδευση του στελεχιακού δυναμικού, προκειμένου να ενισχυθεί η ικανότητα φύλαξης των συνόρων και να οργανωθεί αποτελεσματικά η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος στις χώρες προέλευσης των προσφύγων.

Με τα σημερινά προσφυγικά δεδομένα όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί και συνεχίζουν να διαμορφώνονται, καθίσταται επιτακτικά αναγκαία η μεταρρύθμιση της Συνθήκης του Δουβλίνου σύμφωνα με την οποία, η χώρα από την οποία εισέρχονται οι πρόσφυγες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι και υπεύθυνη για αυτούς, όπου και αν αυτοί ζητήσουν άσυλο και εκεί μεταφέρονται.

Οι αναγκαίες πρωτοβουλίες που πρέπει να αναληφθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, επιβάλλεται να συντονιστούν με ανάλογες δράσεις Διεθνών Οργανισμών, όπως είναι το Δίκτυο Καταγραφής Ρατσιστικής Βίας, η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (HCR), ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης κλπ.

Οι συντονισμένες δράσεις που επιβάλλεται περαιτέρω να αναληφθούν από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τους Διεθνείς Οργανισμούς, πρέπει να έχουν σαν στόχο την διαμόρφωση Κοινού Πλαισίου Αλληλεγγύης και Διαχείρισης του Προσφυγικού Ζητήματος.

Η Ελλάδα, η οποία είναι μαζί με άλλες χώρες του Νότου όπως η Ιταλία, περιοχές αθρόας εισόδου προσφύγων, πρέπει να ενισχυθεί σημαντικά με κονδύλια, τα οποία να επιτρέπουν την αξιοπρεπή διαβίωση και την υγειονομική περίθαλψη τους. Μέχρι σήμερα η κατάσταση που επικρατεί στις πύλες εισόδου της χώρας μας, όπως είναι τα ελληνικά νησιά, είναι αδύνατο να αντιμετωπισθεί με τρόπο που να σέβεται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.

Η καταγραφόμενη κλιμάκωση του προσφυγικού ζητήματος και η περαιτέρω καθυστέρηση ανάληψης ουσιαστικών ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών, για την αντιμετώπιση ενός αποκλειστικά ευρωπαικού προβλήματος, αναδεικνύουν την ευθύνη της Ευρωπαικής Ένωσης, για τις άμεσες και βραχυπρόθεσμες δυσμενείς επιπτώσεις που εκδηλώνονται και αναμένονται να εκδηλωθούν περαιτέρω.