Τι είναι η κρίση πανικού (1ο)

Γράφει ο Αντώνης Τσιτλακίδης, Κλινικός Ψυχολόγος, MSc 

Σε προηγούμενα άρθρα, είδαμε ότι το άγχος είναι ένας λειτουργικός μηχανισμός κινητοποίησης του οργανισμού, όταν αυτός βρίσκεται σε κίνδυνο, και παρουσιάσαμε τις αντιδράσεις που συνοδεύουν το άγχος. Είδαμε, επίσης, πότε το άγχος γίνεται παθολογικό και αποτελεί πρόβλημα για το άτομο. Τώρα, λοιπόν, μπορούμε να καταλάβουμε ευκολότερα τι ακριβώς είναι η κρίση πανικού.

Και γιατί να μ’ ενδιαφέρει;

Οι κρίσεις πανικού δεν είναι καθόλου σπάνιες, καθώς έρευνες δείχνουν πως περίπου ένα στα πέντε άτομα έχει πάθει ή θα πάθει τουλάχιστον μία κρίση στη ζωή του. Αν ένα άτομο βιώνει επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού και φοβάται μήπως πάθει κι άλλες ή στενοχωριέται πολύ για τις επιπτώσεις των κρίσεων, μπορούμε να πούμε ότι το άτομο αυτό έχει «διαταραχή πανικού» - περίπου 3,5% του πληθυσμού περιλαμβάνεται σε αυτή την ομάδα.

Εξάλλου, κάποια άτομα αλλάζουν σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά τους, σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν τις κρίσεις πανικού. Μερικά άτομα αρχίζουν να αποφεύγουν τα μέρη από όπου μπορεί να είναι δύσκολη η διαφυγή ή όπου είναι δύσκολο να δεχτούν βοήθεια. Όταν αυτή η αποφυγή επιβαρύνει σημαντικά την καθημερινότητα του ατόμου, μιλάμε για αγοραφοβία, μια κατάσταση που αφορά περίπου έναν στους εκατό ανθρώπους – πρόκειται για εκατομμύρια ανθρώπων σε όλο τον κόσμο και για χιλιάδες στην Ελλάδα. Από την άλλη, οι κρίσεις πανικού μπορεί να συμβαίνουν στα πλαίσια μιας άλλης, ειδικής ή κοινωνικής, φοβίας.

Αν η διαταραχή πανικού (με ή χωρίς αγοραφοβία) δεν αντιμετωπιστεί σε συνεργασία με ειδικό, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική δυσλειτουργία στην κοινωνική, επαγγελματική και προσωπική ζωή του ατόμου.

Τι συμβαίνει σε μια κρίση πανικού;

Μιας και, ουσιαστικά, η κρίση πανικού είναι μια ακραία κινητοποίηση του οργανισμού μπροστά σε μια νομιζόμενη μεγάλη απειλή, το βασικό σύμπτωμά της είναι, προφανώς, το αίσθημα του πανικού, το οξύτατο άγχος.

Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού, το άτομο βιώνει, σε πολύ πιο έντονο και δραματικό βαθμό, τις σωματικές αντιδράσεις του άγχους που ήδη έχουμε αναφέρει (πολύ έντονο αίσθημα παλμών ή ταχυκαρδία, εφίδρωση, τρόμο, δυσκολία στην αναπνοή, πνίξιμο, πόνο στο στήθος, γαστρεντερικά συμπτώματα, ζαλάδα, μούδιασμα κλπ). Καθώς πολλά από τα εν λόγω συμπτώματα παραπέμπουν σε σωματικά προβλήματα, πολλά άτομα που παθαίνουν κρίσεις πανικού καταφεύγουν στα τμήματα επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων, φοβούμενα ότι χρήζουν άμεσης ιατρικής φροντίδας. Αξίζει να σημειωθεί ότι, παρόλο που πολλοί άνθρωποι φοβούνται πως μπορεί να λιποθυμήσουν κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού, αυτό είναι μάλλον απίθανο, καθώς η ενεργοποίηση του οργανισμού οδηγεί προς την αντίθετη κατεύθυνση (και όχι στη λιποθυμία).

Ως προς την αντίληψη, μπορεί το άτομο να νιώθει ότι χάνει τον έλεγχο των σωματικών και ψυχικών του λειτουργιών και ότι τα πράγματα γύρω του είναι περίεργα, αφύσικα, ξένα (αποπραγματοποίηση). Μπορεί, μάλιστα, να νιώθει να απομακρύνεται από το ίδιο του τον εαυτό και το σώμα του (αποπροσωποποίηση).

Επιπλέον, ο πανικός συχνά συνοδεύεται από την αίσθηση ότι επίκειται κάποια εσωτερική καταστροφή – το άτομο φοβάται, δηλαδή, ότι θα πάθει έμφραγμα ή εγκεφαλικό (που θα οδηγήσουν στο θάνατο) ή ότι τρελαίνεται. Καθώς, λοιπόν, ο κίνδυνος που φοβάται είναι εσωτερικός, το άτομο δεν έχει τρόπο να τον αντιμετωπίσει. Έτσι, καταβάλλεται από ένα αίσθημα αβοήθητου και απελπισίας και παραλύει. Επίσης, πολύ συχνά, κατακλύζεται από μια πολύ έντονη παρόρμηση να ξεφύγει από την κατάσταση ή νιώθει ότι πρέπει να στραφεί για βοήθεια σε έναν «φροντιστή». Εξάλλου, κάποια άτομα μπορεί να παθαίνουν κρίσεις πανικού μέσα στη νύχτα, ξυπνώντας πανικόβλητα. Αυτές οι κρίσεις μπορεί να είναι ιδιαίτερα τρομακτικές.

Συνήθως, το άτομο βιώνει την πρώτη κρίση πανικού σα να έρχεται «από το πουθενά» και «στα καλά καθούμενα». Με τον καιρό, είναι πιθανό οι κρίσεις να σχετιστούν με συγκεκριμένες καταστάσεις.

Οι κρίσεις πανικού φτάνουν σε μια κορύφωση πολύ γρήγορα, μέσα σε ελάχιστα λεπτά. Το διάστημα κατά το οποίο βρίσκονται σε αυτήν την κορύφωση, όπου τα συμπτώματα βιώνονται στον ύψιστο βαθμό, διαρκεί επίσης λίγα λεπτά, εκτός κι αν η κρίση αναζωπυρώνεται διαρκώς.

Γιατί, όμως, παθαίνει κάποιος κρίσεις πανικού; Τι τις προκαλεί; Και πώς αντιμετωπίζονται; Αυτά τα ερωτήματα θα μας απασχολήσουν σε επόμενο άρθρο.

Αντώνης Τσιτλακίδης

Μεγ. Αλεξάνδρου 27, Βέροια

ΠΗΓΕΣ:

Beck, A. T. & Emery, G. (2005). Anxiety disorders and phobias: a cognitive perspective. Cambridge, MA: BasicBooks.

Μάνος, Ν. (1997). Βασικά στοιχεία Κλινικής Ψυχιατρικής. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

http://www.cci.health.wa.gov.au/