Τι είναι η ψυχοθεραπεία; (Μέρος 1ο)

Γράφει ο Αντώνης Τσιτλακίδης, Κλινικός Ψυχολόγος, MSc

Ψυχοθεραπεία είναι η θεραπεία των ψυχολογικών προβλημάτων και των ψυχικών διαταραχών, με τη χρήση ψυχολογικών μεθόδων. Οι μέθοδοι αυτές προέρχονται πάντα από κάποια θεωρία, η οποία εξηγεί πώς σχηματίζονται και συντηρούνται οι ψυχολογικές δυσκολίες, αλλά και με ποιον τρόπο θεραπεύονται.

Στόχοι της ψυχοθεραπείας

Μια ψυχοθεραπευτική παρέμβαση μπορεί να στοχεύει στην αντιμετώπιση των έκτακτων αναγκών μιας περιόδου κρίσης ή άλλων καταστάσεων, όπως είναι ένα τραυματικό γεγονός ή μια απώλεια (διαζύγιο, πένθος). Μπορεί, επίσης, να αντιμετωπίζει μια ψυχική διαταραχή και τα συμπτώματά της (κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές κλπ). Πολύ σημαντικός στόχος για πολλές ψυχοθεραπείες είναι, τέλος, η προώθηση της προσωπικής ανάπτυξης, χωρίς να υπάρχουν υποχρεωτικά κάποια συμπτώματα.

Είδη ψυχοθεραπείας

Η ψυχοθεραπεία δεν έχει αναγκαστικά ατομικό χαρακτήρα, παρότι η ατομική ψυχοθεραπεία είναι πιο διαδεδομένη. Μέσα στις διάφορες προσεγγίσεις υπάρχουν μορφές ψυχοθεραπείας που απευθύνονται σε ζευγάρια (θεραπεία ζεύγους ή συζυγική), σε οικογένειες (οικογενειακή θεραπεία) και σε ομάδες ατόμων (ομαδική ψυχοθεραπεία).

Θεμέλια κάθε ψυχοθεραπείας

Υπάρχουν διάφορες σχολές ή προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία. Καθεμιά από αυτές έχει τη δική της ιδιαίτερη θεωρία και τεχνική, η οποία όμως εφαρμόζεται πάνω σε κάποια κοινά θεμέλια, που ισχύουν για κάθε προσέγγιση. Καταρχήν, κάθε μορφή ψυχοθεραπείας προσφέρει ένα ερμηνευτικό πλαίσιο για να εξηγήσει ο θεραπευόμενος τα συναισθήματα, τις σκέψεις ή τις συμπεριφορές που του φαίνονται ακατανόητα. Έτσι, ο πελάτης ανακουφίζεται και αποκτά κάποιον έλεγχο σε φαινόμενα που προηγουμένως ήταν γι’ αυτόν ανεξήγητα. Ο θεραπευτής – πολλές φορές, μάλιστα, αντίθετα με άλλες μορφές του περιβάλλοντος – προσφέρει την πεποίθησή του ότι συναισθήματα και σκέψεις, όσο κι αν φαίνονται φοβερά και δύσκολα, μπορούν να γίνουν ανεκτά και να αντιμετωπιστούν και ο πελάτης μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο.

Επίσης, μπορούμε να πούμε ότι όλες οι ψυχοθεραπείες είναι μέθοδοι μάθησης. Όλες σκοπεύουν να αλλάξουν τους ανθρώπους: να τους κάνουν να σκεφτούν διαφορετικά (το γνωστικό επίπεδο), να νιώσουν διαφορετικά (το επίπεδο του συναισθήματος), να δράσουν διαφορετικά (το επίπεδο της συμπεριφοράς). Μερικές ψυχοθεραπείες συνηθίζουν να χρησιμοποιούν πιο «ενεργητικές» μεθόδους μάθησης και οι θεραπευόμενοι ουσιαστικά μαθαίνουν μόνοι τους, μέσω της δράσης: για παράδειγμα, κάποιες ψυχοθεραπείες χρησιμοποιούν δραστηριότητες, όπως το παιχνίδι ρόλων ή η «δουλειά για το σπίτι», η οποία συνήθως συνίσταται στο να κάνει ο πελάτης κάτι που συνήθως δε θα έκανε (π.χ. να τολμήσει να μπει σε ένα πολυσύχναστο μέρος). Άλλες ψυχοθεραπείες τείνουν να χρησιμοποιούν διαφορετικές μεθόδους μάθησης, βασιζόμενες στο διάλογο, τη λογική και τη μετάδοση και επεξεργασία πληροφοριών.

Θεραπευτική σχέση

Σημαντικό είναι ότι η θεραπεία και το πλαίσιο της θεραπευτικής σχέσης είναι ένας τόπος ασφαλής, όπου μπορεί ο πελάτης να ανιχνεύσει απαγορευμένα συναισθήματα, τάσεις και εμπειρίες, να αποκαλυφθεί όσο πληρέστερα γίνεται και να επιχειρήσει νέες συμπεριφορές. Η θεραπευτική σχέση είναι το μέρος όπου το άτομο μπορεί να συνεχίσει την ανάπτυξή του, να αναθεωρήσει τους στόχους του και τις δυνατότητές του. Προσφέρει στο θεραπευόμενο την εμπειρία ότι κάποιος τον αποδέχεται χωρίς να τον κρίνει και τον καταλαβαίνει ενώ έχει αποκαλύψει το βαθύτερο εαυτό του. Επίσης, καθώς σχεδόν σε κάθε ψυχολογικό πρόβλημα υπάρχει και κάποια δυσκολία σε διαπροσωπικό επίπεδο, ο πελάτης μαθαίνει ότι η δημιουργία στενής και ειλικρινούς σχέσης δεν είναι αδύνατη, ενώ μαθαίνει και πώς μπορεί να πετύχει κάτι τέτοιο. Προϋπόθεση για να εγκατασταθεί μια καλή θεραπευτική σχέση είναι ο σεβασμός της εχεμύθειας και η προστασία του απορρήτου από το θεραπευτή. Πολύ σημαντικό είναι, επίσης, να μην υπάρχει προσωπικό συμφέρον από πλευράς του θεραπευτή, κάτι που σημαίνει ότι αποκλείεται η ψυχοθεραπεία όπου υπάρχουν δεσμοί συγγένειας ή φιλικοί, σχέσεις εργασίας ή επαγγελματικές. Στο περιθώριο, επίσης, τίθενται οι θρησκευτικές, ηθικές, πολιτικές πεποιθήσεις του ψυχοθεραπευτή, ο οποίος πρέπει να είναι σε θέση να εκτιμά κατά πόσο παρεμβάλλονται αυτές στη διαδικασία της ψυχοθεραπείας. Αυτό δε σημαίνει ότι ο θεραπευτής ξεχνά τις αρχές και τις αξίες του, αλλά ότι προσπαθεί να μη βλέπει τον πελάτη υπό το πρίσμα τους.

Θα συνεχίσουμε με το θέμα και στο επόμενο άρθρο.

Αντώνης Τσιτλακίδης

Μεγ. Αλεξάνδρου 27, Βέροια

Τηλ. 2331063155

Facebook: Αντώνης Τσιτλακίδης, Ψυχολόγος, MSc

ΠΗΓΕΣ:

Corsini, R. J. & Wedding D. (Eds.) (2001). Current Psychotherapies.  Itasca, Illinois: F. E. Peacock Publishers.

Sanavio, E. & Cornoldi, C. (2001). Psicologia Clinica. Bologna, Il Mulino.

Μάνος, Ν. (1997). Βασικά στοιχεία Κλινικής Ψυχιατρικής. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.